NHỮNG ĐIỀU GIẢN DỊ - phê bình văn chương của Bùi Công Thuấn

NHỮNG ĐIỀU GIẢN DỊ
(Đọc Lưu Diệu Vân )
Bùi Công Thuấn

Trong truyện ngắn Nhân Tố Thứ 9, Lưu Diệu Vân (LDV) viết về niềm hoan lạc của BBT Damau trong trò chơi văn chương bằng một thứ ngôn ngữ và cảm xúc có cánh thế này :”…” họ đang vô cùng hạnh phúc và mãn nguyện, vui đùa cởi mở với những chuỗi mẫu tự quấn quýt chung quanh. Mê lộ dẫn Thúy đến bứt phá trí tuệ. Lãng mạnh dạn khước từ mọi rào cản. Nguyễn xác định những mức thăng bằng mới. Đào ca tụng cá tính nhân sinh bằng đôi mắt. Thơ ung dung dối điện với mọi đề án thử thách. Lang cải biến ưu phiền thành niềm tin. Vân đã thoát ly đòi hỏi hoàn mỹ. Quán quyết ý chinh phục những ranh giới mới lạ. Mỗi người đang tự toại trong bọng nước đam mê riêng biệt. Câu chuyện kết thúc bằng sự khẳng định năng lực sáng tạo của LDV :” chứa đựng khối năng lượng khổng lồ thừa sức khởi động hiện tượng Big Bang lần thứ nhì”. Đoạn văn này hé lộ một chút quan điểm của LDV về văn chương. Trong thư nói chuyện với Nguyễn Nguyên An, LDV nói rõ hơn quan điểm nghệ thuật của mình :” Vân đã và chỉ sáng tác theo sự lôi kéo cảm xúc rất tài tử và không vạch cho mình lối đi riêng nào, phục tùng cảm giác con chữ dẫn dắt, có khi chúng dẫn Vân vào không gian tình yêu diệu kỳ, cũng có khi là cơn giận đen tối, hay nỗi bức xúc cho thân phận phụ nữ …mọi cảm giác đều được Vân cho tuông [sic] thả tự nhiên.”(1) Tôi đã thử đi theo sự tuông thả tự nhiên của cảm giác mà con chữ đã dẫn dắt xem LDV đã sáng tạo văn chương thế nào.
Con chữ tạo nên giọng văn LDV. Có một giọng đậm nữ tính, vừa dịu êm đằm thắm, vừa mạnh mẽ thẳng thừng, vưà tinh tế kín đáo lại vừa trần trụi phô bày, vừa trẻ trung sôi nổi, vừa suy tư lắng sâu. Chất giọng này làm nên chất thẩm mỹ của thơ, văn LDV. Nó có sức thuyết phục, sức quyến rũ người đọc theo chân LDV đến mọi vùng trời tưởng tượng, thám hiểm mọi ngóc ngách cảm xúc, và xông vào cả những nơi nhầy nhụa của hiện thực

“Khi em buồn
Em chỉ muốn nghe anh dịu dàng nhắc nhở bằng giọng điệu đẫm hơi ấm rằng chuyện vui buồn của em và cảm hứng nguồn sống anh là một,
rằng dù anh là người đàn ông cận đại nhưng anh biết yêu thương em bằng tất cả sức lực của phần đời còn lại,
rằng nơi chốn yên bình nhất để em hóa giải u uất là bên trong lồng ngực anh
rằng trên đời này không còn gì quan trọng hơn những môi hôn chân ái trễ muộn
rằng nỗi buồn là nơi khởi đầu hạnh phúc giao hòa tâm hồn hai chúng ta. “(Những điều gỉan dị)

(xin đọc thêm: Bắt Đầu, Femmminile, Thánh phố N2G-1A6, Vào lúc nửa đêm, Ngày 13 khuyết, Biện pháp phục hồi sự bế tắc, Ngày lạ, Trong quán bia ôm, Làm phụ nữ (viết lách) thời nay thật khó biết mấy…)

Giọng đằm thắm được sử dụng nhiều trong những bài thơ tình của LDV. Có khi là đối thoại, có khi là tự tình, có khi là suy tư hiện sinh, LDV nói với anh, nói với mình về tình yêu. LDV có nhiều bài hoan ca hạnh phúc tình yêu. Ngôn ngữ thơ lấp lánh những mê đắm thiên thai.
chúng ta chơi trò ráp nối
nơi vị trí em vừa vặn
mỗi mình anh
dấu lệ trên má em và lòng bàn tay nóng anh
vết son hồng em và ánh cười nồng anh
vân hoa ngực em và vầng trán hiền anh
đêm chứng minh mọi muộn phiền nghi ngại sẽ thôi còn tồn tại
đôi môi tiếp nối nơi bàn tay khởi đầu
mình âu yếm nhau nồng nàn
ngàn ngàn vạn vạn ngày đổi lần này
mùa hè vé một chiều về giữa biển rộng chăn gối thơm
yêu
một đời.
(Mùa hè vé khứ hồi)

Nhưng không phải không có những giằng xé, nghi ngại, mặc cảm, đớn đau, tiếc nuối

gió run rẩy xé mình trong cái lạnh
khiến anh không nỡ cởi tung lớp áo em
đêm rất trẻ nên trăng tràn sức sống
thời khắc hạnh phúc bất định lồng lộng hơi thở loạn nhịp và tiếng điện thoại reo
kéo em về thực tại
em không mong cầu sự cứu rỗi vì anh đã là người có tội
em cần được yếu đuối để mạnh dạn khước từ cảm giác tiếc nuối…
(Đêm son )

Anh khăng khăng giữ lại
những trang nhật ký
trái tim em
anh không lấy
ôm chi một xấp giấy
ngỗn ngang lời trách móc
dạy đời nhau
trên giường
trong xe
qua điện thoại
cuối cùng cũng thất bại…
… Cuối cùng
trăng lên
em cũng về một mình
mùi hôi tội lỗi
vương vãi trong xe nhức nhối
(Nhật ký, trang 22)
Trong tình yêu, LDV đã khám phá được những gì ? “tình yêu giá trị hơn tất cả tinh túy hoang sơ của đất trời”(Sa thạch), khám phá ra mùi hương em (Cafê riêng ), Nỗi nhớ kỳ lạ (bạn chung phòng), hạnh phúc của thân xác,
Anh cúi xuống
và em ngước lên
mềm mại và mãnh liệt
thanh xuân chưa từng bị biến dạng hoặc thay đổi do lỗi thời gian
thanh xuân vẫn sôi nổi rực lửa từ phía ngưỡng cửa cuồng nhiệt đôi mắt anh
chỉ thế thôi mà trái đất bật nóng dần
rần rần
ngất ngất tiềm lực hiến dâng ngày trước tận thế
biển trời ngùn ngụt tách ra những nụ hôn cánh bạc lung linh diễm lệ
dành riêng cho môi anh oai vệ phóng sinh…
(anh vào em trong tận thế)

Cả những nỗi thống khổ, sự đổ vỡ làm điên dại tâm hồn.

“em lê trái tim thất lạc vào nhà víu chùm chìa khóa run rẩy chực đòi trở ra
ngồi xuống bậc thềm đếm thất vọng
vì mình chỉ thiếu tấm lòng cho nhau là hoàn hảo
em tự cắn mạnh vành môi mỗi chớp mi để ngăn chặn nước mắt
kẻ đang mang trọng tội yêu một chiều mất hẳn quyền lên tiếng hay thắc mắc
em không thể sống thiếu anh đâu anh không biết không hiểu không yêu nhiều
hay không thấy sự tiều tụy của những dấu vân tay tím bầm trầy trụa chờ được hôn…”
(Lần Thất Hứa Sau Cuối)
…rất tiếc
em đã quá tàn nhẫn
trong lúc cạn hết ly
chẳng sót giọt nào để quyện máu hòa máu
không còn lý do gì để tan vào nhau
giữa những tuyến huyền thoại phát quang sáng trắng
đôi thân nhiệt đang phân đoạn vĩnh viễn…
(Hai ly cam vắt A.Q.)

Nhân vật anh không rõ chân dung , thấp thoáng một con người vồ vập hưởng thụ xác thịt, nhưng thờ ơ trong tình cảm, con ngưới ấy thiếu bóng dáng những phẩm chất tinh thần lý tưởng mà phái nữ thường mơ ước, con người ấy là hiện thân của thực dụng và vô tình

…Chẳng còn cơn say ngất nào
giữ được em ngoan ngoãn
bằng cơn say ở băng ghế sau
anh vò môi em úa nhàu
trong mùi rượu
Tequila
mặn muối
máu của con mồi van nài được săn đuổi…

…dù em đã dùng rất nhiều thuốc tẩy
tống anh
ra khỏi khí quản bệnh hoạn.
Trưa tháng tám
rát bỏng
bóng mát hờn ghen gió
anh bận che nắng cho ai?
(Nhật ký, trang 22)

…em sẽ cứ tin vào niềm tuyệt đối anh dâng nhận giữa thân thể em khép nép
thèm ước cuộc nổi loạn của thời gian vay mượn
xếp nếp bên phía nỗi đau lòng khó thấu tỏ
con đường mây lộng gió ngày nửa trăng thánh thiện
đức tin phi tín ngưỡng giữa hai ta vĩnh viễn là vô tội
em mất hẳn khả năng phân biệt sáng nôn nao hay tối nhớ cồn cào
chiếc đồng hồ màu bạc đang xoay những báo động giả dối
anh trễ hẹn…
(Câu chuyện của người đàn ông và người đàn bà)
LDV có cái đam mê tình yêu trần thế, có cách bộc lộ trực tiếp khát vọng tình yêu đòi được hoan lạc miên viễn ; cảm nhận được sâu thắm nỗi thất vọng tình yêu. Tuy vậy LDV không có được một tư tưởng nhân văn sâu sắc nào đó làm nền tảng cho tình yêu, vì thế, cuối cùng LDV nhận ra thân phận nạn nhân của tình yêu. Không có con đường cứu rỗi:
Hôm đó
em đã tự tử
như Sylvia Plath quỳ gối tuyệt vọng trước khi mở khí ga
như Anne Sexton hít sâu vào hơi carbonic
như Virginia Woolf bước từ từ xuống một dòng sông thẳm
(Dấu chấm )

” Người ta hay nói những lời đáy lòng không nên nói trong cơn dại dột.
Em cũng là một nạn nhân rất tội nghiệp!
(Lần Thất Hứa Sau Cuối)

Trong tâm thức Việt Nam, tình yêu là điều linh thiêng. Đó là tình yêu trần trụi không phân biệt đẳng cấp của Chử Đồng Tử và Tiên Dung công chuá. Cánh chim hạc đã đưa họ về trời. Tình yêu của Trưng Trắc với Thi Sách đã làm nên vị nữ anh hùng đẹp nhất nước Nam. Tình yêu hoá đá của những người vợ chờ chồng ra trận không trở về, trở thành Núi Vọng Phu bất tử, và tình yêu của cô gái xinh đẹpThiên Hương (Bà Đen ) cùng sống chết với người yêu làm nên một điểm son tâm linh vĩnh cửu của tình yêu lưá đôi. Người ta tin rằng tình yêu là duyên nợ từ kiếp nào do Nguyệt Lão kết xe, vì thế lứa đôi gắn bó, sẻ chia và hy sinh cho nhau. Hạnh phúc có ngay trong sự hy sinh, và nhờ thế dân tộc Việt đã sống còn được với lịch sử 4000 năm chống ngoại xâm

Một duyên hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quả công
(Thương vợ-Trần tế Xương )

LDV có nói đến thuỷ chung, nhưng không phải là thuỷ chung Khổng Tử, mà khai sinh một kiểu tình yêu chống lại định mệnh

Nếu cuộc tình của chúng ta đang sa vào một động thiên thạch
lấp lánh mưa ngọc xanh biển
nắng hồng lựu
thì trái tim em là thạch anh tím
viên đá biết lưu gọi niềm thủy chung
(Sa thạch)
giữ lại nguyên vẹn anh và cho hết khắp cả em
ngõ phố nào cũng là góc hơi quen
tuyến đường nào cũng đến nơi hò hẹn
từ ái ân mình khai sinh lối yêu tương phản định mệnh
em lớn lên cạnh sức sống anh mãnh liệt.
(Từ anh)

Tất nhiêu ai cũng hiểu LDV đang sống trong môi trường văn hoá phương Tây, tình yêu đồng nghiã với tình dục, là một bản năng, như mọi bản năng, thì chuyện tâm linh tình yêu phương Đông là xa lạ. Nhưng như thế không có nghiã tình yêu ấy không có vẻ đẹp của nó. Người đọc vẫn nhận ra vẻ đẹp nhân văn (vẻ đẹp rất Người, rất chân thực, mê đắm) trong khát vọng tình yêu, trong cách thể hiện tinh yêu của thơ LDV. LDV luôn biết giữ cho tình yêu của mình vẻ đẹp ấy mà không để cuộc sống xô bồ làm tha hoá những tinh khôi của cõi người

…anh có còn cho rằng em quá khắt khe
giữ kẽ
nếu có một ngày
họ biến thân thể em thành câu lạc bộ người đọc
và anh không phải là hội viên duy nhất.
(Khắt khe)

Khi em ra đi …
đã quên mang theo nhiều thứ
nhưng trái tim và linh hồn anh,
chúng nằm gọn trong vali em
(Quên).

LDV có vài lần nhắc đến chữ chân ái.Trong bài Chiến tranh vẫn quẩn quanh, sau khi chỉ ra sự hiện hữu của chiến tranh và những hậu quả của nó, LDV đã thốt lên :”Bất lực cảm quan chân ái”.Trong bài Những điều giản dị, LDV bộc lộ suy nghĩ thật của mình về những khát vọng tình yêu, trong đó có khát vọng chân ái : ”rằng trên đời này không còn gì quan trọng hơn những môi hôn chân ái trễ muộn”…phải chăng trong cách nói của mình , LDV đặt niềm tin và khát vọng của mình trên tình yêu thương chân thực (chân ái ) trong cuộc sống mà đâu cũng là gỉa dối ?(Trong quán bia ôm, Mẫu đàn bà lý tưởng..). Niềm tin ấy được hình tượng hoá thành ước muốn trở thành chiếc vé xe bus cô gái cho ông lão bên đường. Ông lão sau khi nhận những tấm vé xe bus của một cô gái cho, ông đã thốt lên :” Cám ơn, cám ơn. Cô là điều tốt đẹp nhất đã xảy ra cho thế gian này”(Bên trong giá bià)

Từ chân ái, LDV hoá thân vào những cô gái khác để nói thay tiếng nói cho họ về nữ quyền. LDV chống lại sự khe khắt của Khổng Tử (Khắt khe).Bằng một truyện chớp hài, LDV khẳng định chỉ những phụ nữ chống lại bạo hành bằng ly dị mới được lên thiên đàng ( bài đọc 666), và một truyện chớp khác có tính bi kịch, LDV phê phán thói trọng nam khinh nữ (Mỗi gia đình chỉ nên có một con.. .) . LDV khuyên chị em, muốn quyến rũ thành công người yêu thì cần có “tấm lòng rộng mở và vòng eo mỏng “.Tuy vậy LDV phản đối cái gọi là nữ quyền đồng nghiã với sex (Gọi hồn triết Gia, Tài liệu nghiên cứu sức ảnh hưởng của phụ nữ )

Hình ảnh những phụ nữ đòi nữ quyền bằng cách sống vênh vang thác loạn, ăn nói cao ngạo coi thường đàn ông , được LDV ghi lại bằng một kiểu ẩn ngữ mang tính phê phán (Mẫu đàn bà lý tưởng, Ngày 13 khuyết, Vào lúc nửa đêm,), họ có thể là tuyệt thế nhưng lại bị điều khiển bằng con chuột (Truyện cổ tích nữ quyền ). LDV đặc biệt phê phán sex làm tha hoá con người ( Biện pháp phục hồi sự bế tắc )

Nhiều người quả quyết
Tôi lạm dụng thuốc phá thai
Có thời làm tiếp viên bia ôm
Uống rượu sành điệu như gái nhảy
Từng là nạn nhân của sách nhiễu tình dục trong công sở
Mang những tư tưởng cực kỳ phóng túng
Sẵn sàng hôn bất cứ kẻ bàng quan qua đường khi hứng tình
Ngủ đêm trong khách sạn với trai lạ rất thường
Bạo dạn dâm đãng khi lên giường
Thích chơi trò ménage-a-trois hành hạ nô lệ
Chẳng biết e thẹn á đông hay tôn trọng thuần phong mỹ tục
Nhỏ nhen tầm thường khi hô hào nữ quyền tranh đấu
Nhai ngấu đàn ông rồi nhổ bã như kẹo gôm sau khi đã hút hết chất ngọt
(Làm phụ nữ (viết lách) thời nay thật khó biết mấy)

tôi thướt tha giày cao gót đỏ váy đầm rũ vai mảnh mai chuỗi ngọc trai vòng cổ sang trọng
tôi má ửng môi mọng mi rậm mắt nâu sâu ướt tóc xõa oải hương tha thướt
tôi yểu điệu lắc hông eo cong ngực mềm uyển chuyển tự tin theo mỗi bước đi
tôi mở ví nhẹ nhàng đặt vào nón người ăn xin lòng thương cảm thời đại đổi thay
tôi dịu dàng cám ơn xin lượng thứ bằng ánh cười thiện ý pha vài phần e lệ thuyết phục
tôi chớp mắt kín đáo che miệng ngáp khép chân dài ngay ngắn xếp hai bàn tay trên gối ung dung từ tốn lịch thiệp ngắt lời phê bình thứ hai sau khi đã gọi hầu bàn tính tiền riêng cho một ly trà chanh và bánh ngọt gói mang về
anh chưa đủ tư cách làm món phụ trang cho tôi vì khái niệm nữ tính của anh được đo
bằng kích cỡ bầu ngực và vòng mông cong
sẽ có một người đàn ông khác biết trân trọng kiểu dáng thân hình người mẫu mang một trái tim nhân hậu
và chúng tôi sẽ cuồng nhiệt thảo luận đề tài nữ tính trên giường sau buổi ăn tối
do chính tay tôi nấu
(Femminile)
Những người đàn bà tội lỗi ấy rồi cũng nhận ra sống thác loạn không phải là cách chứng minh nữ quyền.
căn nhà của một người đàn ông và ba người đàn bà
tràn ngập âm thanh và mùi hương phản cảm
tiếng động tình của cô gái, tiếng khóc của nữ chủ nhân, tiếng thở dài thất vọng của nàng
mùi rượu của cô gái, mùi chăn gối hơi quen của nữ chủ nhân, và mùi tóc uớt sương ân hận của
nàng
mùi cà phê đậm đặc dư âm nỗi buồn ngụy tạo của gã đàn ông
mùi máu rỉ từ những vết thương trụy lạc
mùi gió, mùi biển, mùi son, mùi bạc hà, mùi thịt da
mùi hương thanh xuân nàng gởi đầy trong những lá thư rã rời những lời ngộ nhận
tiếng gọi thành phố chưa kịp quen đã trở lạ
môi chưa hết đau lại sâu thêm vết cắt
căn nhà vắng cảm xúc thật thà và ngộp đầy dối trá…
… căn nhà đó không vừa cho nàng
không có ai nàng đang muốn tìm
nguời đã đánh đổi trái tim nàng
cho một niềm thỏa mãn rẻ tiền
nàng – người đàn bà trẻ – không còn muốn giữ lại một bí mật nào nữa
nàng bắt đầu sống trong sự im lặng để sám hối tội lỗi cho chủ nhân căn nhà đó
(Bắt đầu)
LDV nói về đề tài nữ quyền như sau :” “Vân nhận thấy mình viết nhiều về hai đề tài: tình yêu và nữ quyền, nhưng nữ quyền của Vân vẫn đề cao nữ tính, chỉ tranh đấu cho những bất công mà xã hội ép đặt lên phụ nữ, cùng một lúc không chối bỏ những vai trò mà phụ nữ nên đảm đương, tất nhiên là trong sự tự nguyện.(1 sđd). Tôi nhận thấy rằng, nữ quyền và nữ tính trong thơ LDV là cái đẹp mà người phụ nữ mang đến cho cõi đời này, cái đẹp đáng tôn vinh của cô gái đã cho ông già bên đường những vé xe bus (Bên trong giá bià), cái đẹp của tình mẹ, tình cha.

hãy rộng lượng và nhẫn nại như một nỗi đam mê, con nhé
nẩy mầm trong mẹ những hạt yêu từ cha
đâm chồi nơi cha những vần thơ chảy mềm lòng mẹ
kén tổ cho đôi cánh bé yêu quang diệu triệu nguồn linh cảm.
(Nơi tình yêu quang diệu)

Trong bài Quan hệ tay ba , dù phải sống cuộc sống thác loạn, cô gái chung phòng vẫn giữ được nét đẹp nhân văn trong sáng là làm bạn với sách
Chúng tôi là bạn chung phòng khác biệt nhưng giàu chia sẻ
Cô ta sở hữu thân hình thành thị
Tôi mang đậm trái tim nông thôn.
Hôm nào nó cũng nằm giữa đồi vú cô ta suốt chiều tối
rồi úp chồng trên lồng ngực tôi vào quá nữa khuya.
Khi thỏa thuê
chúng tôi cùng lùng tìm đối tượng mới
tiếp tục mối quan hệ tay ba
với một cuốn sách mới lạ.
LDV ném sự khinh bỉ cùng cực vào mặt bọn ngoại hạng thối nát đằng sau băng ghế da sang trọng bọn giàu xụ ôm khư khư một bộ óc dưới giá một đồng xu, bọn trưởng giả đáng lợm mửa
(Lúc nửa đêm )
Nữ quyền cũng đồng nghiã là quyền được lên tiếng nói về những vấn đề lớn lao của thời đại mình (Câu chuyện 1975 của tôi)
khi nói đến đề tài chiến tranh ý thức hệ
mọi người hay vô tình ném tôi ra khỏi quyền được chia sẻ
chỉ vì sự cách biệt giữa ngày sinh tháng đẻ
tôi ước một lần được kể lể
câu chuyện về năm một ngàn chín trăm bảy mươi lăm
Nữ quyền cũng là quyền được giữ lấy những giá trị nhân bản tốt đẹp là lòng tin vào cái thiện mà cuộc đời đã lấy mất khỏi những tâm hồn đơn sơ (Bản tánh nan di, Đêm Giáng Sinh, Đối thoại cùng người -đàn -ông -có -trái –tim- bên- phải, Chiếc gương tàn tật, Quyền lợi nhân sinh…)
…Yvonne chỉ mới bắt đầu khám phá chính mình khi người ta đã phơi bày từng phân vuông da thịt. Yvonne vừa biết hy sinh trong khi người ta đã thành thạo lối yêu toan tính. Yvonne chỉ mới kiềm chế được đam mê trong khi người ta đã nhiều lần đắm đuối buông thả. Yvonne vừa kết bạn với thật thà trong khi người ta đã ăn nằm cùng dối trá.
Yvonne chỉ vừa biết khóc giả biệt niềm hy vọng của mình.
Và của chị. …
(Sự thông thái ngây ngô)
Ngoài tình yêu và nữ quyền, LDV có đề cập đến những vấn đề khác, song chỉ thấp thoáng (Câu chuyện 1975 của tôi, Tuyết Sài gòn, Khuyến mãi lối vào thiên đường, Ý Nhi, Ra đi vợ có dặn dò…)

Có lẽ cũng nên viết đôi dòng về Lưu Diệu Vân trong tác phẩm , như một cá tính sáng tạo (không phải LDV con người xã hội ). Đó là một cô biên tập viên đầy nhiệt tình trách nhiệm trong biên tập, và thẳng thắn, trung thực trong nghề nghiệp (Sự khách quan và cái giá phải trả),một người đã thoát ly đòi hỏi hoàn mỹ (Nhân tố thứ 9). Đó là một cô gái sống mạnh mẽ, thẳng thắn, đầy cá tính theo văn hoá phương Tây, không ngại bộc lộ cái riêng (Cá tính )

Thật tình thú nhận
Cũng có vài chi tiết lấy cảm hứng từ cuộc sống hiện thực
Người yêu tôi — thi sĩ kiêm công chức — cao đúng một mét sáu mươi tám
7:47 sáng là khoảng khắc định mệnh đánh dấu ngày tôi ngã vào yêu
Thành phố N2G-1A6 là nơi tôi đang gầy dựng một gia đình nhỏ tương lai
Tôi đích thực là một người hết sức cả tin và lãng mạn đến điên rồ
Thường cảm thấy mình cần phải giải thích, dẫu đa phần là vô ích
Nhiều cá tính hoang tưởng bị gán ép sai lầm
Tôi lên tiếng cho nữ quyền trên trang giấy, không phải trên mặt nệm
Tôi chưa bao giờ văng tục trong những sáng tác riêng
Tôi phân rõ công tư và không kèm hiềm kích đằng sau mỗi lời góp ý chân tình
Dẫu nhiều khi cư xử quá bộc trực háo thắng
Nhưng chưa từng thử ghen ghét bất kỳ ai
Kể cả những người chọn nhìn tôi bằng đôi mắt đố kỵ
(Làm phụ nữ (viết lách) thời nay thật khó biết mấy)
Nét đáng quý ở LDV là những gì còn lại trong sâu thẳm tâm hồn về Việt Nam (Ý Nhi , Câu chuyện 1975 của tôi) Và vì thế, dù sống trong thế giới xô bồ, LDV vẫn giữ được cốt cách nào đó của văn hoá Việt nam, thấp thoáng ở những chi tiết thật cảm động.
Tôi thú thật
vẫn quen khen trăng đầy mỗi ngày mười sáu [thay vì vòi theo Hàn Mặc Tử mà gọi trăng tròn]
vẫn thường cằn nhằn mỗi khi không được tắm tóc [dù mẹ đã dặn đến kỳ đến tháng phải cữ gội đầu]
vẫn cứ luôn tấm tắc rau trẻ quá [dù bà hay vuốt má mắng yêu ai mà chẳng thích rau non]…
… Tôi đồng ý
tôi là một đứa con gái có IQ mức trung bình
lòng dạ quá cả tin
đang nguy cơ đánh mất gốc rễ nguồn cội mình
và có cái nhìn khá phóng khoáng về bản năng giới tính
(Lời thú thật của đứa con gái trung bình )

LDV nói nhiều đến sex, điều ấy có ý nghiã gì ?

Rõ nhất là sex không phải là hình thức mode, hay một thức câu khách cho thơ. LDV khai thác sex với nhiều ý nghiã đáng trân trọng. Sex là khát vọng hạnh phúc tình yêu cháy bỏng trong nhiều bài thơ của LDV, hạnh phúc ấy là chính đáng, bởi nó đạt tới sự hiến dâng tan chảy vào nhau của lứa đôi. Tình yêu luôn dẫn đến tình dục, như là một phương cách tạo hoá ban thưởng cho con người những ân huệ lớn lao để con người có đủ sức nhận lấy trách nhiệm duy trì giống nói và xây dựng một xã hội yêu thương. LDV diễn tả điều ấy thật cháy bỏng.

Tấp vào giấc mơ chung quấn quýt đi anh
vực em ra khỏi vùng tối nhợt nhạt tròng đêm
tấm chăn bông lông ngỗng ngột ngạt thiếu hơi chanh kề cận
dắt em về phía nắng lấm tấm mầm nhớ nhung sáng chủ nhật
không mây
đầy Vân
7 giờ 47 rồi, em còn ngủ trong lòng anh phải không
trên chiếc giường hợp cẩn màu đỏ
chúng ta khai hoang thiên đàng
tầng 1816
(Chiếc giường màu đỏ)

Tuy nhiên cũng phải thấy rằng, nếu tình yêu chỉ là tình dục và hưởng thụ khoái lạc xác thịt mà không nhận lấy những trách nhiệm xã hội, không tôn trọng những giá trị nhân bản, không thăng hoa thành những giá trị nhân văn, thì chỉ dẫn đến bi kịch và hậu quả xã hội thật không thể lường trước được (Viên thuốc 48 tiếng ). Ở Việt Nam mỗi năm có khoảng 1.6 triệu ca nạo phá thai, nghiã là hơn một triệu sinh linh vô tội bị giết hại, nhiều hơn hơn bất cứ một cuộc chiến tranh tàn sát dã man nào trên thế giới. Theo số liệu của Lầu Năm Góc đến ngày 17-3-2004, sau 3 năm chiến tranh Irắc, có 30.000 người Iraq bị giết hại, 2.313 người Mỹ (kể cả lính và nhân viên quân sự) chết, 17.000 bị thương. Con số này chẳng thấm vào đâu so với tội ác nạo phá thai trong một năm, hậu quả tất yếu của sự buông thả sex bản năng trong tình yêu.

LDV cũng dùng sex để đánh vào mặt một xã hội với những trò chơi điên đảo của những kẻ ngoại hạng thối nát, đáng lợm mửa thời điên loạn (Vào lúc nửa đêm ). Nữ quyền không phải là buông thả trong truỵ lạc của sex (Ngày 13 khuyết, Bắt đầu, Biện pháp phục hồi sự bế tắc…). LDV làm cho người đọc tởm lợm về cái thế giới nhầy nhuạ ấy. LDV chỉ ra sex làm mù mắt tất cả, kể cả ông vua và người anh hùng (Ngàn lẻ một đêm- chương thất truyền). LDV sử dụng được một cách viết làm thăng hoa sex, song đôi khi ngòi bút LDV có hơi trần trụi.

em chợt hiểu vì sao
anh không bao giờ thắt cà vạt quanh cổ áo mỗi phiên dịch tòa
và luôn thích làm tình trong tư thế nằm nghiêng
vì hòa bình đích thật không đến từ sự thống trị tâm lý.
(Hoà bình đích thực)
Mỗi khi đọc một tác giả nào đó, tôi chú ý điều này : anh/chị ta có phẩm chất nhà thơ nhà văn hay không?- anh/ chị ta có một cá tính sáng tạo độc đáo hay không?- và anh/chị ta có khả năng đi xa trên con đường sáng tạo hay không, đó là con đường nhiều nhà văn đã không vượt qua nổi chính mình. ”Đường xa nghĩ nỗi sau này mà kinh”(Nguyễn Du)
Tôi tìm thấy gì ở LDV?
Màu sắc thẩm mỹ thơ văn LDV khá phong phú. Có giọng nữ quyến rũ (Những điều gỉan dị) , giọng tự tình, đối thoại-độc thoại (Khắt khe), giọng bộc trực (Lời thú thật của đưá con gái trung bình), có giọng đời thường của nhiều loại người trong xã hội (Cho những ai đang (sắp) ve vãn người yêu em, Để trở thành người độc thoại chuyên nghiệp, Trong quán bia ôm, Femminile, Gọi hồn triết Gia). Có giọng hài sâu sắc (bài đọc 666, Khuyến mãi lối vào thiên đàng), có dáng vẻ ngụ ngôn mới (Chiếc gương tàn tật, cổ tích nữ quyền, Trang giấy và lọ mực), có kiểu truyện siêu thực hoá hiện thực (Nhân tố thứ 9) và kiểu thơ như văn nghị luận(Cá tính, Sa thạch)

Một đặc sắc thi pháp khác của LDV là, thơ có tính truyện và truyện giàu chất thơ. Nhiều bài thơ LDV có cấu trúc như một câu chuyện, cốt truyện được giữ bí mật đến câu cuối, khiến cho khoái cảm thẩm mỹ cùng bùng nổ với kết thúc truyện (Mẫu đàn bà lý tưởng, Ngày 13 khuyết, Quan hệ tay ba, Đối thoại cùng người đàn ông có trái tim bên phải…). Những truyện chớp của LDV nhiều chất thơ. Ngôn ngữ giàu có, óng chuốt, nhạc ngữ ngân vang, tình cảm bay bổng , kết thúc bất ngờ (Bản tánh nan di, Đêm giáng Sinh, Bạn chung phòng…)

LDV bộc lộ một năng lực sáng tạo dồi dào. Vốn ngôn ngữ rất phong phú, sức tưởng tượng sáng tạo đáng kinh ngạc (Nhân tố thứ 9, Ngàn lẻ một đêm- chương thất truyền..) khả năng khám phá và thể hiện cái đẹp tinh tế. Ngòi bút luôn tỉnh táo kềm giữ không sa đà vào cái thô tục, dù có viết về những cái đáng lợm mửa. Thơ LDV được trình bày bằng kiểu tư duy liệt kê sự việc, vưà là miêu tả, vừa là chứng minh, vừa để cho sự việc tự lên tiếng nói khách quan, nhờ thế câu thơ vừa có nghiã kể chuyện, vừa hàm nghĩa thái độ của tác giả (Thánh phố N2G-1A6, Tráng ký ức trong cốc cafê, Quên,Chiến tranh vẫn quẩn quanh…).

Tuy vậy, khi cảm xúc không đầy, suy tư chưa sâu, khám phá còn hời hợt thì tư duy liệt kê sự việc trong cấu trúc kể chuyện không đủ sức tạo nên một bài thơ hay (Chỉ mình anh biết vì sao, Chùm sẹo thứ ba, Sợi dây,…) . Không gian thơ LDV là không gian ngột ngạt của cuộc sống xô bồ chật chội (Ngày lạ, Thành phố N2G-1A6 ), không có bóng mát rạng rỡ của thiên nhiên, không tiếng chim, không cỏ hoa. Tất nhiên đây đó cũng có vài chi tiết thiên nhiên nhưng không đủ trở thành yếu tố của một bút pháp (Cà fê riêng ). Không gian ấy chỉ giới hạn trong phạm vi những gì LDV quan tâm. Ít có cảnh sống của người lao động, cảnh sông hồ, cảnh biển mênh mông hay thảo nguyên xanh để làm dịu tâm hồn người đọc sau những tiếp cận căng thẳng và ngột ngạt. LDV cũng chưa quan tâm đến những đề tài lớn của đời sống cộng đồng và nhân loại. LDV đã hoá thân vào nhiều kiểu người để nói tiếng nói đời thường sinh động , song chưa hoá thân vào được nhiều kiếp nhân sinh trong những hoàn cảnh bi thương của thời đại để trải nghiệm hiện sinh thành thơ ( có thấp thoáng trong Chiến tranh vẫn quẩn quanh). LDV cũng chưa vươn tới một tầm thơ tư tưởng hay tìm được một tư tưởng nhân văn khả dĩ nâng cánh cho thơ bay cao và bay xa.

So với thơ trẻ trong nước, LDV có nhiều bài khá mới trong cách thể hiện (Làm phụ nữ viết lách thời nay thật khó biết mấy, Trong quán bia, Mẫu người đàn bà lý tưởng, Biện pháp phục hồi bế tắc, Lời thú thật của đưá con gái trung bình…). LDV có nhiều bài thơ hay nhưng tôi thích cái nồng nàn đằm thắm sâu lắng và mạnh mẽ của hồn thơ LDV hơn (Những điều giản dị - Nghĩ đến, e lại khóc - Cafê riêng –Nhật ký , trang 22 - Mùa hè vé khứ hồi - Hai ly cam vắt A.Q - Chiếc giường màu đỏ -Câu chuyện 1975 của tôi - Cá tính…) Tôi tin rằng LDV có thể đi xa trên con đường nghệ thuật bởi vì năng lực sáng tạo của LDV thật dồi dào, lòng say mê văn chương còn phơi phới và nhất là LDV có khả năng phát hiện cái đẹp, thể hiện cái đẹp và giữ được ngòi bút thanh tân ngay cả khi phải nói về những cái xô bồ nhếch nhác mà với cây bút khác, khó có thể kềm chế cảm xúc để giữ cho ngòi bút khỏi bị tha hoá. Dường như Những điều giản dị trong thơ LDV có ma lực để lại những ấn tượng say người?

Tháng 4/2010
________________________________________________
(1) Nguyễn Nguyên An : Lưu Diệu Vân- Những con chữ có buà. Nguồn :Damau
(2) Tác giả tự giới thiệu: Lưu Diệu Vân sinh tháng 12 năm 1979, thạc sỹ chuyên ngành quảng cáo và dịch giả của nhiều tác phẩm văn chương thế giới. Cộng tác với các tạp chí văn học trong và ngoài nước như Văn, Da Màu, Hợp Lưu, Chủ Đề, Tạp Chí Thơ, Văn Chương Việt, v.v.