Ý NGHĨA THẬT SỰ CỦA GIÁC QUAN-Mattie

Ý NGHĨA THẬT SỰ CỦA GIÁC QUAN- Mattie


Mắt sinh ra để nhìn,
nhưng mắt cũng sinh ra để khóc
khi ta quá buồn và những lúc quá vui.
Tai sinh ra để nghe,
nhưng tim cũng để nghe.
Mũi sinh ra để ngửi thức ăn,
nhưng còn ngửi được gió, cỏ
và nếu ta ráng hết sức mình - cả bướm nữa.
Tay sinh ra để sờ,
nhưng tay cũng sinh ra để ôm
và vuốt ve dịu dàng.
Lưỡi và miệng sinh ra để nếm,
nhưng cũng để nói những từ như
“Yêu mẹ, yêu cha” và
“Tạ ơn Chúa vì tất cả những gì Người đã ban cho!”.
(Mattie 4-1995)

“Mattie” tên thật là Matthew J.T.Stepanek, sinh năm 1990, ở bang Maryland (Mỹ). Gia đình Mattie có nhiều người chết vì bệnh hiểm nghèo. Cậu may mắn được sống, nhưng luôn phải thở bằng ống ô xy (nối qua cổ). Mattie bắt đầu sáng tác thơ và truyện ngắn từ năm 3 tuổi. Cuốn “Khúc hát trái tim” (Heart Songs) phát hành năm 2001 làm Mattie trở thành một thiếu niên nổi tiếng ở nước Mỹ, một “thần đồng” thơ. Năm 2001 cậu là đại sứ thiện chí của bang Maryland. Năm 2002, trở thành Đại sứ thiện chí toàn Liên bang. Mattie thể hiện trí tuệ vượt trội khi mới 7 tuổi đã viết bài thơ: “Cốc nước triết học” mang tư tưởng phương Đông. Mattie mất ngày 22/6/2004 khi chưa tròn 14 tuổi

Bài thơ Ý nghĩa thật sự của giác quan là suy tư cuả Mattie về thân xác. Suy tư và biện luận để tìm ra ý nghĩa chân lý của vấn đề, về giá trị thực của các giác quan cuả con người. Thân xác là căn nguyên của nhiều vấn đề suy tư triết học. Con người tồn tại bằng thân xác, nhưng thân xác chỉ thực sự sống khi các giác quan của nó sống. Triết lý về dục tính và con đường diệt dục của Phật giáo, trước hết tập trung vào ngũ uẩn, tức là thân xác. Diệt dục là tiêu diệt những ham muốn của thân xác do giác quan sinh ra. Với Mattie, mỗi giác quan đều có chức năng vật chất cuả nó, nhưng không chỉ có thế, mà còn có chức năng tinh thần

Mắt sinh ra để nhìn, nhưng mắt cũng sinh ra để khóc
khi ta quá buồn và những lúc quá vui.

Mắt sinh ra để nhìn, đó là chức năng vật lý. Nhưng mắt còn biết khóc khi ta quá buồn và quá vui. Vì thế Mắt là cưả sổ cuả tâm hồn, bộc lộ những cảm xúc (khóc, cười ) những tâm trạng ( buồn, vui). Mắt có ngôn ngữ kiểu “vô ngôn”. Chỉ một ánh nhìn, ta có thể hiểu người đối diện đang nghĩ gì, đang có tâm trạng gì. Đôi mắt vô cảm là đôi mắt của một tâm hồn chết. Khi mắt đã không còn biết khóc, biết cười, thì đôi mắt ấy hoang dã biết bao.

Tai sinh ra để nghe, nhưng tim cũng để nghe.

Tai sinh ra để nghe, đó là chức năng vật lý. Tai nghe được những sóng âm thanh có tần số trung bình ( sóng vật lý). Nhưng tai không thể nghe tiếng nói tâm hồn. Chỉ có Tim mới nghe được tiếng nói từ trái tim. Đây là một khám phái mới lạ của Mattie, bởi xưa nay tim biết đập, tim là sự sống, tim bộc lộ xúc động. Mattie khám phá ra tim còn có một chức năng khác nữa là biết nghe tiếng nói tâm hồn, điều mà tai (vật lý) không thể nhận ra. Thực ra người ta có thể nghe tiếng nói từ trái tim, và rất cần nghe tiếng nói chân thành ấy, khác với tiếng nói nghe bằng tai, đa phần là giả dối.

Mũi sinh ra để ngửi thức ăn, nhưng còn ngửi được gió, cỏ
và nếu ta ráng hết sức mình - cả bướm nữa.

Mũi sinh ra để ngửi thức ăn, đó hoàn toàn là chức năng khứu giác, giúp ta cảm nhận những mùi của sự vật bởi vì mùi cũng có cấu trúc hoá chất. Nhờ mũi con người nhận ra hương thơm của thức ăn, của hoa trái, nhận ra hương vị của thế giới vật chất xung quang, kể cải thế giới của sự chết phân rã hôi thối. Nhưng con người còn có thể ngửi được những cái vô hình , như gió, như sắc màu cuả bướm. Mattie nhấn mạnh đến khả năng cảm nhận những cái vô hình của giác quan con người.

Tay sinh ra để sờ, nhưng tay cũng sinh ra để ôm và vuốt ve dịu dàng.

Tay sinh ra để sờ, để tìm biết nhận thức sự vật (xúc giác). Nhưng tay cũng sinh ra để ôm và vuốt ve dịu dàng. Tay hành động vì người khác, đem đến hạnh phúc cho người khác. Tay thể hiện tình yêu thương, sự chăm sóc, giữ gìn, nâng niu với tha nhân. Mattie đặc biệt chú ý đến những giá trị tinh thần mà xúc giác đem lại, và cần đem lại cho tha nhân

Lưỡi và miệng sinh ra để nếm, nhưng cũng để nói những từ như “Yêu mẹ, yêu cha” và
“Tạ ơn Chúa vì tất cả những gì Người đã ban cho!”.

Lưỡi và miệng sinh ra để nếm (vị giác ), lưỡi giúp ta nhận ra vị cuả sự vật, thưởng thức món ngon. Nhưng lưỡi cũng là bộ máy phát ngôn. Miệng lưỡi con người đã nói đủ điều xấu xa. Mattie đặc biệt nhấn mạnh vào giá trị tinh thần của ngôn ngữ, của hành vi ngôn ngữ. Con người cần dùng lưỡi để nói những lời yêu thương, lời cảm tạ Thiên Chuá, không phải dùng miệng lưỡi để giết người.

Matiie đã liệt kê chức năng của các giác quan con người, và từ chức năng vật lý của giác quan. Mattie đề xuất những thái độ, những cách sống, những cách ứng xử của con người thông qua giác quan. Mattie không nói đến việc con người dùng giác quan để hưởng thụ, không khai thác cái khoái cảm nhục thể do giác quan đem lại, mà chú ý đến việc sử dụng giác quan hướng về tha nhân, hướng ra bên ngoài cái tôi. Mattie đã nâng giác quan vật chất lên những giá trị tinh thần, hướng thiện, hướng lên trên.

Cần chú ý đến cấu trúc tương phản cuả lập luận, và kiểu ngôn ngữ suy nghiệm bằng hình ảnh. Câu thơ có nghĩa tường minh như nó tự nhiên là vậy, thật dễ hiểu. Nhưng thực ra, “ý ở ngoài lời” của câu thơ mới là điều Mattie muốn chia sẻ với người đọc. Chất “thơ” chính là vẻ đẹp của tư tưởng tình cảm nằm ở ngoài lời rung lên trong tâm tưởng bạn đọc. Mỗi câu thơ đều có hai vế, tương phản với nhau bằng từ “ nhưng”. Cấu trúc trùng điệp này giúp người đọc hiểu rằng Mattie nhấn mạnh đến vế đứng sau. Vì vế đứng sau có ý nghiã quan trọng hơn vế đứng trước. Những chức năng vật chất cuả giác quan thì quan trong vì nó giúp ta nhận thức thế giới vật chất, nhưng chức năng nhận thức tinh thần (vế đứng sau) còn quan trọng hơn bởi nó biểu đạt tâm hồn, biểu đạt chất nhân văn, hơn hẳn tính bản năng sinh vật.

Tay sinh ra để sờ, nhưng tay cũng sinh ra để ôm và vuốt ve dịu dàng.

Con người cần phải biết bày tỏ buồn vui tâm hồn, biết lắng nghe bằng con tim mình tiếng kêu thương cuả đồng loại, phải biết cảm nhận cả những hương thơm thanh sắc vô hình, phải biết đón nhận an ủi chăm sóc nâng niu những yêu thương, và nhất là phải biết cảm tạ ơn Chuá, vì tất cả những gì chúng ta có là do Chuá ban cho. Hành trình tư tưởng của Mattie là hành trình khám phá thân xác con người từ bản năng giác quan, đến sự khám phá ra điều được mạc khải là nhận biết về Thiên Chúa, đấng sáng tạo nên thân xác và ban cho thân xác những giác quan, để vừa nhận biết, vừa cảm thụ, và biết thăng hoa trở về với Thiên Chúa.

Tư tưởng ấy khác hẳn với chủ nghĩa hưởng thụ khoái lạc vô luân, chủ nghĩa thế tục hôm nay. Con người chỉ tìm kiếm những thoả mãn giác quan xác thịt, mắt tìm cái tươi mát, tai nghe những lời dịu êm, mũi, lưỡi tìm ăn những món ngon vật lạ, tay tìm kiếm những vuốt ve khoái lạc. Nó vô cảm trước nỗi thống khổ của tha nhân, trái tim không biết nghe lời chia sẻ. Cánh tay không biết ôm giữ bảo vệ sự sống, miệng lưỡi không biết nói lời yêu thương an ủi. Nói cách khác, con người hoàn toàn sống bản năng tìm sự thoả mãn những lạc thú vật chất, lấy hưởng thụ vật chất làm cứu cánh cuộc đời, vì thế nó ngày càng tha hoá, tội lỗi ngày càng phủ lấp nhân loại.

Mattie đã thức tỉnh con người về những giá trị thật sự cuả giác quan, của thân xác. Giá trị ấy là, bằng giác quan, con người phải vượt lên trên bản năng mà vươn tới yêu thương, phải vươn tới Thiên Chuá.

Bùi Công Thuấn