CHÚC CÁC BẠN NĂM MỚI AN VUI VÀ THÀNH ĐẠT MỌI Ý NGUYỆN
Mời bạn nghe MÙA XUÂN HÁT CA của Bùi Công Thuấn qua tiếng hát Thiên Duyên
http://mp3.zing.vn/mp3/nghe-bai-hat/Mua-Xuan-Hat-Ca-Thien-Duyen.IW66606Z.html
album của BCT
một vài hình ảnh chia sẻ với bạn đọc
Chủ Nhật, 30 tháng 1, 2011
CHÚC MỪNG NĂM MỚI TÂN MÃO
CHÚC CÁC BẠN NĂM MỚI AN VUI VÀ THÀNH ĐẠT MỌI Ý NGUYỆN
Mời bạn nghe MÙA XUÂN HÁT CA của Bùi Công Thuấn qua tiếng hát Thiên Duyên
http://mp3.zing.vn/mp3/nghe-bai-hat/Mua-Xuan-Hat-Ca-Thien-Duyen.IW66606Z.html
Thứ Hai, 24 tháng 1, 2011
VỠ DẦN NHỮNG ẢO TƯỞNG
VỠ DẦN NHỮNG ẢO TƯỞNG
Đọc tiểu thuyết Vỡ Dần Trong Mắt của Khôi Vũ
Bùi Công Thuấn
1.Nội dung truyện kể lại 40 ngày nhân vật Tôi chung sống với cái bọt bong bóng trong mắt sau kì mổ vá võng mạc. Tôi đã mơ 8 giấc mơ. Ngày có, đêm có. Sau mỗi giấc mơ tôi đã cố gắng lý giải những yếu tố hiện thực tạo nên những giấc mơ đó.
Câu chuyện về anh Trần chỉ thấp thoáng ở những chương đầu, dần dần hiện ra và kết ở chương cuối. Anh Trần từ Giám đốc sở Văn Hoá, thành Cục phó. Anh là người giúp đỡ “Tôi “. Từ một nhân viên cấp huyện Tôi được anh chuyển làm chuyên viên âm nhạc phòng nghiệp vụ Sở.Anh cũng can thiệp cho tôi được ở nhà tập thể cơ quan. Sau đó tôi được đi học ĐH tại chức và tốt nghiệp khoa sáng tác nhạc viện TP HCM. Chính anh là người giới thiệu và kết nạp tôi vào Đảng. Tôi được coi như là cậu em út cuả anh và tôi coi anh như người ruột thịt cuả mình. Chuyện anh đánh bạc bị bắt, tai tiếng chuyện xây nhà, con tự tử, con trai ma tuý là thảm cảnh đau lòng.
2.Trong suốt câu chuyện, tình cảm thái độ cuả Tôi với anh Trần là sự kính trọng, mang ơn, là cái nhìn bênh vực và chia sẻ, vì anh đã giúp đỡ và cất nhắc tôi. Tôi không muốn tin những gì báo chí nói. Chỉ khi bọt bóng trong mắt Tôi tan hết và anh Trần bị bắt, Tôi mới hết ảo tưởng. Nhưng phải đối diện với thực tại đau lòng Tôi chịu không nổi. Tôi vẫn nuối tíếc ảo tưởng. Thực ra Tôi cũng dần nhận ra ảo tưởng cuả mình khi nhìn thấy nhà cô Tư Phú Lợi chỉ là nhà cấp bốn, cô chết vì nhiễm chất độc da cam, trong khi nhà anh Trần cách đó vài trăm mét là nhà nhiều tầng sang trọng. Trong một giấc mơ ( chương 11), Tôi được anh Trần cho 200 triệu, lúc đầu tôi mừng rỡ, sau biết là tiền âm phủ , tôi đã giận anh trần, và tin Anh Trần chính là cục phó bị bắt vì đánh bạc và xây nhà.
Kính trọng và yêu mến về anh Trần, bênh vực anh Trần, đau xót nỗi bi thương cuả gia đình anh Trần , nhân vật Tôi thể hiện cái nhìn độ lượng cuả tác giả, Tuy nhiên KV đã không có một dòng miêu tả nào về thực chất con người anh Trần ( anh ta lương thiện hay gian manh, bị oan hay là có tội ). Nhân vật Trần chỉ hiện lên qua thông tin báo chí, qua dư luận trong quán, qua cái nhìn thiện cảm cuả Tôi. Người đọc không rõ những hành động hay những “ thủ đoạn “ tham nhũng cuả Trần. Khuynh hướng cuả truyện là bên vực anh Trần, nhưng tác giả không cung cấp đủ dữ liệu làm căn cứ cho sự bênh vực ấy
3.Từ chuyện cuả Tôi và anh Trần, Khôi Vũ nâng nội dung truyện thành khuynh hướng tư tưởng. Khi người ta có cái ảo tưởng trong mắt ( cái bọt bóng ) thì người ta sẽ nhìn thiên lệch. Nhân vật Tôi đã nhìn anh Trần bằng con mắt ảo giác chăng. Không chỉ có nhân vật tôi sống ảo tưởng, mà mọi nơi, mọi lúc “ người ta đi tìm cái không có thật cuả mình ở khắp mọi nơi có thể “(31). Các bạn trẻ mơ làm ca sĩ, kể cả con gái cuả Tôi, Anh bạn nhà thơ trẻ trình diễn thơ trước tay giám đốc du lịch, trước nhà văn Đà Lạt và Tôi là để mưu cầu vào Hội Nhà Văn. Người đời hiện diện trong mắt người khác bằng các “trò diễn“, trông bề ngoài có vẻ thực tâm mà bên trong là lưu manh. Đấy là chuyện ông Trưởng phòng tài vụ sở văn Hoá tổ chức tiệc ra mắt tập thơ để mọi người tán tụng trong khi tập thơ ấy chẳng có giá trị gì ( nhiều trang trắng, nhiều bài chỉ có một dòng ..) vì chính ông ta lúc ra mắt tập thơ cũng ngủ vùi khiến mọi người tưởng ông ta ngất xỉu. Nhân vật tôi rất tỉnh táo giải mã các giấc mơ cuả mình nhưng không thoát khỏi cái ảo tưởng.
4.Có một khoảng chông chênh giưã nghiã hiện thực và nghiã tư tưởng. Người đọc dễ liên tưởng tới vụ tiêu cực MU 18 cuả một vị thứ trưởng. Một dạo, báo chí làm rầm rộ, tạo ra một dư luận rất lớn trong người đọc.Vụ này sau đó “ chìm xuồng “ . Vị thứ trưởng ra tù. Trớ trêu thay, có những phóng viên ( Nguyễn Việt Chiến báo Thanh Niên), những tờ báo đăng tin tiêu cực vi phạm luật báo chí bị đi tù, cả tướng Quắc, người phụ trách điều tra cũng đi tù. Đọc truyện , người đọc dễ nhận ra thái độ “bênh “ cục phó Trần là đồng nghãi với việc bênh vị thức trưởng nọ trong thực tế. Điều này sẽ tạo nên phản cảm nơi người đọc. Thành ra tác phẩm cuả Khôi Vũ lại nói tiếng nói bênh tiêu cực (?). Khôi Vũ viết :” Tôi buồn vì báo chí cuả ta, cứ khi có vụ việc gì tương đối nổi cộm, là đua nhau khai thác đến từng chân tơ kẽ tóc. Người có chút công trạng cũng xúm nhau khen lên tận mây xanh. Rồi lúc họ bị phát hiện tiêu cực, lại “đánh “họ xuống tận bùn đen “(58). Khôi Vũ chưa nâng được những hiện tượng đời thường thành ẩn dụ khái quát mang tính tư tưởng.
5.Có hai nhân vật phiếm chỉ là anh bạn nhạc sĩ ở Vũng Tàu và anh bạn nhà văn ở Đà Lạt. Hai nhân vật này có vai trò gì ? cả hai chỉ thăm hỏi Tôi và mời đi ăn. Anh bạn nhạc sĩ Vũng Tàu mời đi ăn hải sản, còn anh bạn nhà văn mời đi ăn tiểu hổ. Bộ ba Tôi- Nhạc sĩ Cá Mắm- Nhà văn Đà Lạt thể hiện sự không ngoan trong nhận thức những “trò diễn “ cuả thiên hạ, Nhà văn Đà Lạt chỉ ra chân lý : “Tớ nghĩ, dù sao đối phó với một sự thật cay nghiệt vẫn còn dễ chịu hơn phải đắm mình vào ảo ảnh”. Còn người bạn nhạc sĩ ở Vũng Tàu chỉ cho Tôi ảo ảnh về thằng Lam là vị bác sĩ đã mổ mắt cho tôi. Con đường tiến thân cuả vị bác sĩ này là từ nghèo khổ, vất vả , cố gắng học tập làm việc, đạt được những giá trị thật cuả mình. Không như nhân vật Tôi , sự tiến thân là nhờ anh Trần. Tuy cả ba người đều tỉnh táo, nhưng cũng không giúp được nhân vật Tôi tránh ảo tưởng. Vậy ảo tưởng là do đâu?
5. Nhân vật Thằng Lam là một ám ảnh hay một ảo giác ?
Nhân vật này chỉ xuất hiện trong những giấc mơ cuả tôi.
Lần thứ nhất tôi mơ đi Vũng Tàu gặp anh bạn nhạc sĩ, được thằng Lam chiêu đãi món hải sản cá chết vì tràn dầu, Tôi đã tung cú đá sập cái chòi cuả nó ( chương2).Nó là hình ảnh đưá bé 15 tuổi đen đủi, sống một mình trong cái chòi nát , nhặt cá chết đãi khách (tr.13. Hình ảnh này Tôi khó giải thích
Lần thứ hai (chương3),Tôi mơ đi công tác. Xe anh Trần bị mìn nổ, thằng Lam hiện ra đưa cho trái bắp nướng có vết máu người chết, Tôi để rơi trái bắp, nó nổ tung, thằng Lam cười :”Thích quá, anh nhạc sĩ đã biết sợ rồi “(19). Tôi không giải thích được sự hiện diện cuả thằng Lam “Đó chỉ là một giấc mơ thôi mà “
Lần thứ ba, (Chương5) trong mơ, đi du lịch, gặp thằng Lam, nó mặc veston trắng, cavạt đỏ, đội mũ cao bồi đỏ. Nó bảo ở Thượng Hải Trung quốc. Tôi giải thích, thằng Lam nói láo . thằng Lam chỉ là mơ “ có lần nào là thực tế đâu mà tôi phải băn khoăn”(38)
Lần thứ 4 (chương 7) Tôi mơ mình đi thi tuyển vào công ty tin học bị rớt, thằng Lam xuất hiện hỏi đã nhìn thấy rõ hơn chưa, tức là hỏi tôi đã hiểu thực tế thi cử là phải có phong bì chưa, có lẽ lời thằng Lam là “lời cuả phần lý trí trong tôi nói với phần tình cảm cuả mình về chuyện anh Trần “(50)
Lần 5 (chương 9)Tôi mơ thấy thằng Lam phát biểu ý kiến trong buổi ra mắt tập thơ cuả ông trưởng phòng tài vụ sở Văn Hoá. Nó được giới thiệu là “thần đồng văn học”. Nó nói “ tập thơ rất xứng đáng đạt giải văn chương Nobel vào năm tới “(60). Tôi lý giải, đó là hình ảnh nhà thơ thần đồng nước ngoài mới tới VN.
Lần 6. (chương12) Bác sĩ mổ mắt là hiện thân cuả Lam, từ cực khổ mà vươn lên.Tôi lý giải :” Chính câu chuyện về cuộc đời cuả anh bác sĩ mà tôi quên mất đã hiện ra trong hình ảnh cuả thằng Lam “(80)
Nhân vật Lam hoàn toàn chỉ xuất hiện trong giấc mơ cuả Tôi, đó là nhân vật có nhiều bộ mặt: trẻ em nghèo nhặt cá, trẻ em trong chiến tranh nghịch ngợm súng đạn, một hướng dẫn viên du lịch trong những công ty lưà, một tay cơ hội giỏi tâng bốc trong những trò quảng cáo và sau cùng hoá thân trong vị bác sĩ từ nghèo khó phấn đấu thành tài. Nhân vật Tôi không lý giải được sự hiện diện cuả Lam, Tôi chỉ lờ đi bằng lý luận trong mơ thôi, có thực tế đâu mà phải băn khoăn. Nhưng nhân vật này nhiều lần gây shock cho Tôi ở sự xuất hiện ngẫu nhiên cuả nó, mà lẽ ra đó không phải là chỗ nó xuất hiện. Nó đâu có sinh trước 1975 mà biết chiến tranh, nó đâu có làm du lịch Thượng Hải. Trình độ nhặt cá cuả nó đâu cho phép nó diễn thuyết rằng tập thơ đáng được giải Nobel.. và một khuôn mặt nhem nhuốc như thế không thể là bị bác sĩ nghèo khó lương thiện thành tài được. Dường như Khôi Vũ cũng không lý giải được nhân vật này. Ta thấy thấp thoáng bóng dáng Xuân Tóc Đỏ trong Lam ? Nhưng số phận, tính cách cuả Lam không thuần nhất, vì thế vai trò chuyển tải tư tưởng cuả Lam chưa hiển lộ ra được. Hay phải chăng Lam chính là những ảo tưởng khác nhau cuả Tôi về cuộc đời ? Ảo tưởng về kiếp nghèo, về chiến tranh về thực tế tiêu cực làm gì cũng cần phong bì, về những trò diễn lưu manh, mà Khôi Vũ không lý giải được? rất có thể, bởi anh không truy đến tận cùng nnhững nguyên nhân và những giải pháp xử lý vấn đề.
5.Ảo tưởng cuả Tôi là do bọt bong bóng trong mắt chăng ? Tôi ngẫu nhiên bị bịnh bong võng mạc. Cái bọt bong bóng cũng là hậu quả cuả việc giải phẫn dán võng mạc. Tất cả là hiện thực, Khôi Vũ không đặt nó trong môi trường siêu thực nào. Và Sự thực thì cái bọt bong bóng ấy không hề tạo nên ảo tưởng gì. Đôi khi nó có làm phồng to hình ảnh hay làm cho đường thẳng trở thành đường gẫy, nhưng đó là miêu tả vật lý. Những giấc mơ cuả Tôi cũng không do bọt bong bóng gây ra , trong những giấc mơ ấy cũng không có sự hiện diện cuả anh bạn bọt bóng. Về mặt hình tượng, bọt bong bóng trong mắt chưa thành một nhân vật, chưa gây ra những ảo tưởng trong cách nhìn cho Tôi, chưa thành một ẩn dụ tư tưởng , đơn thuần chỉ là cái cớ để tác giả kể chuyện và bày tỏ tâm sự. “Tôi đã kể cho bạn nghe những gì xảy ra với tôi, tất cả những suy nghĩ cuả tôi trong thời gian đó. Tôi tìm được sự chia sẻ cuả bạn, một sự chia sẻ tâm giao, ruột thịt. Nhưng từ nay trong tôi không còn bạn nưã. Những ngày sắp tới tôi sẽ tâm sự với ai thay bạn ?” Đó là chỗ non tay cuả Khôi Vũ (?).
6.Khôi Vũ có cách kể truyện có duyên. Anh khai thác đến từng chi tiết những sinh hoạt đời thường, đôi khi có “ma quái “ hoá vài chi tiết như chiếc điện thoại Nokia đen bị mất ở nơi công tác và hiện diện nơi bàn nước ở nhà. Sự khai thác này tạo nên tính chân thực cuả cách kể chuyện. Sự sáng tạo những giấc mơ và cách kể những giấc mơ bộc lộ năng lực sáng tạo dồi dào cuả Khôi Vũ. Tôi tin rằng Khôi Vũ đã tốn không ít công sức để xây dựng những giấc mơ này, nhờ đó tạo ra cái không khí hư hư thực thực cuả truyện, hay nói cách khác Khôi Vũ đã huyền thoại hoá đời thực thành mơ mà qua đó lên tiếng nói với hiện thực. Anh ohê phán rất mạnh chuyện các em không có năng lực ca hát mà muốn chạy chọt đạt điểm trong kỳ thi hát, chuyện làm du lịch lưà gạt cuả một số công ty, chuyện “báo chí ở ta”, chuyện những kẻ mua danh hão ( ông trưởng phòng tài vụ ra mắt tập thơ, chuyện nhà thơ trẻ diễn trò văn chương ) và những chuyện quan chức tiêu cực, chuyện nạn nhân da cam, chuyện viên chức nghèo ước mơ xây nhà…
Có một cấu trúc song hành tạo nên tính tư tưởng cuả truyện : câu chuyện về sự tan dần cuả bọt bong bóng, và mức độ trầm trọng ngày càng tăng lên cuả câu chuyện anh Trần. Hai cấu trúc này gặp nhau ở cuối truyện, khi bọt bóng tan, Tôi hết ảo tưởng về anh Trần.
Dù sao, Vỡ Dần Trong Mắt là tác phẩm không dễ đọc. Tôi cứ ngờ ngợ về những gì mình đã viết, rằng mình chưa hiểu thấu đáo tư tưởng Khôi Vũ gửi trong tác phẩm. Văn của Khôi Vũ là vậy, mới đọc, tưởng rằng anh viết những điều đời thường, đơn giản, dễ hiểu. Vậy mà, khi gấp trang văn lại, Tôi luôn bị ám ảnh về những gì đằng sau những cái đơn giản ấy. Sự đơn giản nghệ thuật ấy bắt tôi phải tra hỏi lại về nhữhg gì mình đã giải mã. Vỡ Dần Trong Mắt là một thành công mới cuả Khôi Vũ. Anh vẫn giữ được chất hiền lành , độ lượng cuả ngòi bút và giữ được phong độ sáng tạo dồi dào như khi viết Lời Nguyền Hai Trăm Năm. Có điều, sức hấp dẫn cuả Vỡ Dần Trong Mắt rất khác với Lời Nguyễn Hai Trăm Năm
Bùi Công Thuấn 27/4/09
Đọc tiểu thuyết Vỡ Dần Trong Mắt của Khôi Vũ
Bùi Công Thuấn
1.Nội dung truyện kể lại 40 ngày nhân vật Tôi chung sống với cái bọt bong bóng trong mắt sau kì mổ vá võng mạc. Tôi đã mơ 8 giấc mơ. Ngày có, đêm có. Sau mỗi giấc mơ tôi đã cố gắng lý giải những yếu tố hiện thực tạo nên những giấc mơ đó.
Câu chuyện về anh Trần chỉ thấp thoáng ở những chương đầu, dần dần hiện ra và kết ở chương cuối. Anh Trần từ Giám đốc sở Văn Hoá, thành Cục phó. Anh là người giúp đỡ “Tôi “. Từ một nhân viên cấp huyện Tôi được anh chuyển làm chuyên viên âm nhạc phòng nghiệp vụ Sở.Anh cũng can thiệp cho tôi được ở nhà tập thể cơ quan. Sau đó tôi được đi học ĐH tại chức và tốt nghiệp khoa sáng tác nhạc viện TP HCM. Chính anh là người giới thiệu và kết nạp tôi vào Đảng. Tôi được coi như là cậu em út cuả anh và tôi coi anh như người ruột thịt cuả mình. Chuyện anh đánh bạc bị bắt, tai tiếng chuyện xây nhà, con tự tử, con trai ma tuý là thảm cảnh đau lòng.
2.Trong suốt câu chuyện, tình cảm thái độ cuả Tôi với anh Trần là sự kính trọng, mang ơn, là cái nhìn bênh vực và chia sẻ, vì anh đã giúp đỡ và cất nhắc tôi. Tôi không muốn tin những gì báo chí nói. Chỉ khi bọt bóng trong mắt Tôi tan hết và anh Trần bị bắt, Tôi mới hết ảo tưởng. Nhưng phải đối diện với thực tại đau lòng Tôi chịu không nổi. Tôi vẫn nuối tíếc ảo tưởng. Thực ra Tôi cũng dần nhận ra ảo tưởng cuả mình khi nhìn thấy nhà cô Tư Phú Lợi chỉ là nhà cấp bốn, cô chết vì nhiễm chất độc da cam, trong khi nhà anh Trần cách đó vài trăm mét là nhà nhiều tầng sang trọng. Trong một giấc mơ ( chương 11), Tôi được anh Trần cho 200 triệu, lúc đầu tôi mừng rỡ, sau biết là tiền âm phủ , tôi đã giận anh trần, và tin Anh Trần chính là cục phó bị bắt vì đánh bạc và xây nhà.
Kính trọng và yêu mến về anh Trần, bênh vực anh Trần, đau xót nỗi bi thương cuả gia đình anh Trần , nhân vật Tôi thể hiện cái nhìn độ lượng cuả tác giả, Tuy nhiên KV đã không có một dòng miêu tả nào về thực chất con người anh Trần ( anh ta lương thiện hay gian manh, bị oan hay là có tội ). Nhân vật Trần chỉ hiện lên qua thông tin báo chí, qua dư luận trong quán, qua cái nhìn thiện cảm cuả Tôi. Người đọc không rõ những hành động hay những “ thủ đoạn “ tham nhũng cuả Trần. Khuynh hướng cuả truyện là bên vực anh Trần, nhưng tác giả không cung cấp đủ dữ liệu làm căn cứ cho sự bênh vực ấy
3.Từ chuyện cuả Tôi và anh Trần, Khôi Vũ nâng nội dung truyện thành khuynh hướng tư tưởng. Khi người ta có cái ảo tưởng trong mắt ( cái bọt bóng ) thì người ta sẽ nhìn thiên lệch. Nhân vật Tôi đã nhìn anh Trần bằng con mắt ảo giác chăng. Không chỉ có nhân vật tôi sống ảo tưởng, mà mọi nơi, mọi lúc “ người ta đi tìm cái không có thật cuả mình ở khắp mọi nơi có thể “(31). Các bạn trẻ mơ làm ca sĩ, kể cả con gái cuả Tôi, Anh bạn nhà thơ trẻ trình diễn thơ trước tay giám đốc du lịch, trước nhà văn Đà Lạt và Tôi là để mưu cầu vào Hội Nhà Văn. Người đời hiện diện trong mắt người khác bằng các “trò diễn“, trông bề ngoài có vẻ thực tâm mà bên trong là lưu manh. Đấy là chuyện ông Trưởng phòng tài vụ sở văn Hoá tổ chức tiệc ra mắt tập thơ để mọi người tán tụng trong khi tập thơ ấy chẳng có giá trị gì ( nhiều trang trắng, nhiều bài chỉ có một dòng ..) vì chính ông ta lúc ra mắt tập thơ cũng ngủ vùi khiến mọi người tưởng ông ta ngất xỉu. Nhân vật tôi rất tỉnh táo giải mã các giấc mơ cuả mình nhưng không thoát khỏi cái ảo tưởng.
4.Có một khoảng chông chênh giưã nghiã hiện thực và nghiã tư tưởng. Người đọc dễ liên tưởng tới vụ tiêu cực MU 18 cuả một vị thứ trưởng. Một dạo, báo chí làm rầm rộ, tạo ra một dư luận rất lớn trong người đọc.Vụ này sau đó “ chìm xuồng “ . Vị thứ trưởng ra tù. Trớ trêu thay, có những phóng viên ( Nguyễn Việt Chiến báo Thanh Niên), những tờ báo đăng tin tiêu cực vi phạm luật báo chí bị đi tù, cả tướng Quắc, người phụ trách điều tra cũng đi tù. Đọc truyện , người đọc dễ nhận ra thái độ “bênh “ cục phó Trần là đồng nghãi với việc bênh vị thức trưởng nọ trong thực tế. Điều này sẽ tạo nên phản cảm nơi người đọc. Thành ra tác phẩm cuả Khôi Vũ lại nói tiếng nói bênh tiêu cực (?). Khôi Vũ viết :” Tôi buồn vì báo chí cuả ta, cứ khi có vụ việc gì tương đối nổi cộm, là đua nhau khai thác đến từng chân tơ kẽ tóc. Người có chút công trạng cũng xúm nhau khen lên tận mây xanh. Rồi lúc họ bị phát hiện tiêu cực, lại “đánh “họ xuống tận bùn đen “(58). Khôi Vũ chưa nâng được những hiện tượng đời thường thành ẩn dụ khái quát mang tính tư tưởng.
5.Có hai nhân vật phiếm chỉ là anh bạn nhạc sĩ ở Vũng Tàu và anh bạn nhà văn ở Đà Lạt. Hai nhân vật này có vai trò gì ? cả hai chỉ thăm hỏi Tôi và mời đi ăn. Anh bạn nhạc sĩ Vũng Tàu mời đi ăn hải sản, còn anh bạn nhà văn mời đi ăn tiểu hổ. Bộ ba Tôi- Nhạc sĩ Cá Mắm- Nhà văn Đà Lạt thể hiện sự không ngoan trong nhận thức những “trò diễn “ cuả thiên hạ, Nhà văn Đà Lạt chỉ ra chân lý : “Tớ nghĩ, dù sao đối phó với một sự thật cay nghiệt vẫn còn dễ chịu hơn phải đắm mình vào ảo ảnh”. Còn người bạn nhạc sĩ ở Vũng Tàu chỉ cho Tôi ảo ảnh về thằng Lam là vị bác sĩ đã mổ mắt cho tôi. Con đường tiến thân cuả vị bác sĩ này là từ nghèo khổ, vất vả , cố gắng học tập làm việc, đạt được những giá trị thật cuả mình. Không như nhân vật Tôi , sự tiến thân là nhờ anh Trần. Tuy cả ba người đều tỉnh táo, nhưng cũng không giúp được nhân vật Tôi tránh ảo tưởng. Vậy ảo tưởng là do đâu?
5. Nhân vật Thằng Lam là một ám ảnh hay một ảo giác ?
Nhân vật này chỉ xuất hiện trong những giấc mơ cuả tôi.
Lần thứ nhất tôi mơ đi Vũng Tàu gặp anh bạn nhạc sĩ, được thằng Lam chiêu đãi món hải sản cá chết vì tràn dầu, Tôi đã tung cú đá sập cái chòi cuả nó ( chương2).Nó là hình ảnh đưá bé 15 tuổi đen đủi, sống một mình trong cái chòi nát , nhặt cá chết đãi khách (tr.13. Hình ảnh này Tôi khó giải thích
Lần thứ hai (chương3),Tôi mơ đi công tác. Xe anh Trần bị mìn nổ, thằng Lam hiện ra đưa cho trái bắp nướng có vết máu người chết, Tôi để rơi trái bắp, nó nổ tung, thằng Lam cười :”Thích quá, anh nhạc sĩ đã biết sợ rồi “(19). Tôi không giải thích được sự hiện diện cuả thằng Lam “Đó chỉ là một giấc mơ thôi mà “
Lần thứ ba, (Chương5) trong mơ, đi du lịch, gặp thằng Lam, nó mặc veston trắng, cavạt đỏ, đội mũ cao bồi đỏ. Nó bảo ở Thượng Hải Trung quốc. Tôi giải thích, thằng Lam nói láo . thằng Lam chỉ là mơ “ có lần nào là thực tế đâu mà tôi phải băn khoăn”(38)
Lần thứ 4 (chương 7) Tôi mơ mình đi thi tuyển vào công ty tin học bị rớt, thằng Lam xuất hiện hỏi đã nhìn thấy rõ hơn chưa, tức là hỏi tôi đã hiểu thực tế thi cử là phải có phong bì chưa, có lẽ lời thằng Lam là “lời cuả phần lý trí trong tôi nói với phần tình cảm cuả mình về chuyện anh Trần “(50)
Lần 5 (chương 9)Tôi mơ thấy thằng Lam phát biểu ý kiến trong buổi ra mắt tập thơ cuả ông trưởng phòng tài vụ sở Văn Hoá. Nó được giới thiệu là “thần đồng văn học”. Nó nói “ tập thơ rất xứng đáng đạt giải văn chương Nobel vào năm tới “(60). Tôi lý giải, đó là hình ảnh nhà thơ thần đồng nước ngoài mới tới VN.
Lần 6. (chương12) Bác sĩ mổ mắt là hiện thân cuả Lam, từ cực khổ mà vươn lên.Tôi lý giải :” Chính câu chuyện về cuộc đời cuả anh bác sĩ mà tôi quên mất đã hiện ra trong hình ảnh cuả thằng Lam “(80)
Nhân vật Lam hoàn toàn chỉ xuất hiện trong giấc mơ cuả Tôi, đó là nhân vật có nhiều bộ mặt: trẻ em nghèo nhặt cá, trẻ em trong chiến tranh nghịch ngợm súng đạn, một hướng dẫn viên du lịch trong những công ty lưà, một tay cơ hội giỏi tâng bốc trong những trò quảng cáo và sau cùng hoá thân trong vị bác sĩ từ nghèo khó phấn đấu thành tài. Nhân vật Tôi không lý giải được sự hiện diện cuả Lam, Tôi chỉ lờ đi bằng lý luận trong mơ thôi, có thực tế đâu mà phải băn khoăn. Nhưng nhân vật này nhiều lần gây shock cho Tôi ở sự xuất hiện ngẫu nhiên cuả nó, mà lẽ ra đó không phải là chỗ nó xuất hiện. Nó đâu có sinh trước 1975 mà biết chiến tranh, nó đâu có làm du lịch Thượng Hải. Trình độ nhặt cá cuả nó đâu cho phép nó diễn thuyết rằng tập thơ đáng được giải Nobel.. và một khuôn mặt nhem nhuốc như thế không thể là bị bác sĩ nghèo khó lương thiện thành tài được. Dường như Khôi Vũ cũng không lý giải được nhân vật này. Ta thấy thấp thoáng bóng dáng Xuân Tóc Đỏ trong Lam ? Nhưng số phận, tính cách cuả Lam không thuần nhất, vì thế vai trò chuyển tải tư tưởng cuả Lam chưa hiển lộ ra được. Hay phải chăng Lam chính là những ảo tưởng khác nhau cuả Tôi về cuộc đời ? Ảo tưởng về kiếp nghèo, về chiến tranh về thực tế tiêu cực làm gì cũng cần phong bì, về những trò diễn lưu manh, mà Khôi Vũ không lý giải được? rất có thể, bởi anh không truy đến tận cùng nnhững nguyên nhân và những giải pháp xử lý vấn đề.
5.Ảo tưởng cuả Tôi là do bọt bong bóng trong mắt chăng ? Tôi ngẫu nhiên bị bịnh bong võng mạc. Cái bọt bong bóng cũng là hậu quả cuả việc giải phẫn dán võng mạc. Tất cả là hiện thực, Khôi Vũ không đặt nó trong môi trường siêu thực nào. Và Sự thực thì cái bọt bong bóng ấy không hề tạo nên ảo tưởng gì. Đôi khi nó có làm phồng to hình ảnh hay làm cho đường thẳng trở thành đường gẫy, nhưng đó là miêu tả vật lý. Những giấc mơ cuả Tôi cũng không do bọt bong bóng gây ra , trong những giấc mơ ấy cũng không có sự hiện diện cuả anh bạn bọt bóng. Về mặt hình tượng, bọt bong bóng trong mắt chưa thành một nhân vật, chưa gây ra những ảo tưởng trong cách nhìn cho Tôi, chưa thành một ẩn dụ tư tưởng , đơn thuần chỉ là cái cớ để tác giả kể chuyện và bày tỏ tâm sự. “Tôi đã kể cho bạn nghe những gì xảy ra với tôi, tất cả những suy nghĩ cuả tôi trong thời gian đó. Tôi tìm được sự chia sẻ cuả bạn, một sự chia sẻ tâm giao, ruột thịt. Nhưng từ nay trong tôi không còn bạn nưã. Những ngày sắp tới tôi sẽ tâm sự với ai thay bạn ?” Đó là chỗ non tay cuả Khôi Vũ (?).
6.Khôi Vũ có cách kể truyện có duyên. Anh khai thác đến từng chi tiết những sinh hoạt đời thường, đôi khi có “ma quái “ hoá vài chi tiết như chiếc điện thoại Nokia đen bị mất ở nơi công tác và hiện diện nơi bàn nước ở nhà. Sự khai thác này tạo nên tính chân thực cuả cách kể chuyện. Sự sáng tạo những giấc mơ và cách kể những giấc mơ bộc lộ năng lực sáng tạo dồi dào cuả Khôi Vũ. Tôi tin rằng Khôi Vũ đã tốn không ít công sức để xây dựng những giấc mơ này, nhờ đó tạo ra cái không khí hư hư thực thực cuả truyện, hay nói cách khác Khôi Vũ đã huyền thoại hoá đời thực thành mơ mà qua đó lên tiếng nói với hiện thực. Anh ohê phán rất mạnh chuyện các em không có năng lực ca hát mà muốn chạy chọt đạt điểm trong kỳ thi hát, chuyện làm du lịch lưà gạt cuả một số công ty, chuyện “báo chí ở ta”, chuyện những kẻ mua danh hão ( ông trưởng phòng tài vụ ra mắt tập thơ, chuyện nhà thơ trẻ diễn trò văn chương ) và những chuyện quan chức tiêu cực, chuyện nạn nhân da cam, chuyện viên chức nghèo ước mơ xây nhà…
Có một cấu trúc song hành tạo nên tính tư tưởng cuả truyện : câu chuyện về sự tan dần cuả bọt bong bóng, và mức độ trầm trọng ngày càng tăng lên cuả câu chuyện anh Trần. Hai cấu trúc này gặp nhau ở cuối truyện, khi bọt bóng tan, Tôi hết ảo tưởng về anh Trần.
Dù sao, Vỡ Dần Trong Mắt là tác phẩm không dễ đọc. Tôi cứ ngờ ngợ về những gì mình đã viết, rằng mình chưa hiểu thấu đáo tư tưởng Khôi Vũ gửi trong tác phẩm. Văn của Khôi Vũ là vậy, mới đọc, tưởng rằng anh viết những điều đời thường, đơn giản, dễ hiểu. Vậy mà, khi gấp trang văn lại, Tôi luôn bị ám ảnh về những gì đằng sau những cái đơn giản ấy. Sự đơn giản nghệ thuật ấy bắt tôi phải tra hỏi lại về nhữhg gì mình đã giải mã. Vỡ Dần Trong Mắt là một thành công mới cuả Khôi Vũ. Anh vẫn giữ được chất hiền lành , độ lượng cuả ngòi bút và giữ được phong độ sáng tạo dồi dào như khi viết Lời Nguyền Hai Trăm Năm. Có điều, sức hấp dẫn cuả Vỡ Dần Trong Mắt rất khác với Lời Nguyễn Hai Trăm Năm
Bùi Công Thuấn 27/4/09
Chủ Nhật, 16 tháng 1, 2011
Ý KIẾN NGẮN VỀ DỊ HƯƠNG CỦA SƯƠNG NGUYỆT MINH
ý kíến ngắn về DỊ HƯƠNG của Sương Nguyệt Minh
DỊ HƯƠNG vừa đạt giải của Hội Nhà Văn Việt Nam.
Mình đọc Dị Hương với cảm giác thất vọng không sao ngăn được.
DỊ HƯƠNG sao chép cách viết của Nguyễn Huy Thiệp trong KIẾM SẮC, từ chủ đề đến nội dung, tư tưởng, cách viết và văn phong. Nhưng câu văn của Sương Nguyệt Minh thiếu hẳn chất văn chương . Bắt chước câu văn Nguyễn Huy Thiệp nhưng câu văn của Sương Nguyệt Minh chỉ là băm bổ dung tục. Bút lực của Sương Nguyệt Minh không sao sánh được Nguyễn Huy Thiệp. Nếu bút lực Nguyễn Huy Thiệp mạnh mẽ bao nhiêu thì bút lực Sương Nguyệt Minh èo ọt bấy nhiêu. Từ việc chọn bút pháp đến xử lý chi tiết, câu đối thọai và xây dựng tính cách nhân vật, Dị Hươg của Sương Ngiyệt Minh chỉ là bản nháp của Kiếm Sắc, bản đã bị Nguyễn Huy Thiệp vứt vào sọt rác.
Trong sáng tác nghệ thuật, tối kỵ là sao sao chép. Nhà văn chỉ tồn tại khi anh là người sáng tạo. Thật tiếc cho một giải thưởng dỏm ( vì đánh lừa lòng tin của độc giả) và tiếc cho một cây bút không tự đứng được bằng chính đôi chân của mình
Bùi Công Thuấn
15.01.2011
DỊ HƯƠNG vừa đạt giải của Hội Nhà Văn Việt Nam.
Mình đọc Dị Hương với cảm giác thất vọng không sao ngăn được.
DỊ HƯƠNG sao chép cách viết của Nguyễn Huy Thiệp trong KIẾM SẮC, từ chủ đề đến nội dung, tư tưởng, cách viết và văn phong. Nhưng câu văn của Sương Nguyệt Minh thiếu hẳn chất văn chương . Bắt chước câu văn Nguyễn Huy Thiệp nhưng câu văn của Sương Nguyệt Minh chỉ là băm bổ dung tục. Bút lực của Sương Nguyệt Minh không sao sánh được Nguyễn Huy Thiệp. Nếu bút lực Nguyễn Huy Thiệp mạnh mẽ bao nhiêu thì bút lực Sương Nguyệt Minh èo ọt bấy nhiêu. Từ việc chọn bút pháp đến xử lý chi tiết, câu đối thọai và xây dựng tính cách nhân vật, Dị Hươg của Sương Ngiyệt Minh chỉ là bản nháp của Kiếm Sắc, bản đã bị Nguyễn Huy Thiệp vứt vào sọt rác.
Trong sáng tác nghệ thuật, tối kỵ là sao sao chép. Nhà văn chỉ tồn tại khi anh là người sáng tạo. Thật tiếc cho một giải thưởng dỏm ( vì đánh lừa lòng tin của độc giả) và tiếc cho một cây bút không tự đứng được bằng chính đôi chân của mình
Bùi Công Thuấn
15.01.2011
Thứ Năm, 13 tháng 1, 2011
ĐỌC KÒNTRÔ CỦA LÝ VĂN SÂM
LÝ VĂN SÂM LÀ NHÀ VĂN LỚN CỦA ĐỒNG NAI. ÔNG VỪA LÀ NHÀ HỌAT ĐỘNG CHÍNH TRỊ, VỪA LÀ NHÀ VĂN. SÁNG TÁC CỦA ÔNG TRẢI DÀI TRONG MỘT HÒAN CẢNH LỊCH SỬ HẾT SỨC KHÓ KHĂN. ĐỌC LÝ VĂN SÂM ĐỂ THẤY NGƯỜI TRÍ THỨC TRONG ÔNG ĐÃ TRĂN TRỞ THẾ NÀO VỀ NHỮNG ƯỚC NGUYỆN CỦA MÌNH
Bùi Công Thuấn
____________________________________
Đọc Lý Văn Sâm
KÒN TRÔ
(Nxb Tân Việt 1949, Nxb Tổng Hợp Đồng Nai 2008)
Bùi Công Thuấn
KònTrô là tập truyện ngắn gồm 7 truyện. Tập truyện chưá đựng được nhiều đặc sắc ngòi bút Lý Văn Sâm (LVS) cả về nội dung, tư tưởng và nghệ thuật. Ông cũng bộc lộ đôi nét về mình trong lời tưạ Thâm U và Cao Cả, và đặc biệt, ông ghi lại được đậm nét hình ảnh đất nước, con người Nồng Nai một thời quá vãng.
Truyện KònTrô (1941?) kể rằng : Phụng bị lạc trong một cuộc đi săn trong rừng. Trời tối, nàng tìm đến thác Mu Mi. Khi tỉnh dậy, nàng biết mình bị rơi xuống vực và được KònTrô cứu. Nghe tiếng KònTrô là một tướng cướp, nàng sợ hãi chống trả. Nhưng khi nghe KònTrô nói về hoàn cảnh cuả mình, Phụng an tâm. KònTrô đưa nàng đi thăm trại. Trái tim anh đã thuộc về nàng. Nàng trao cho KònTro một chiếc khăn tay làm kỷ niệm khi nàng trở về tỉnh. KònTro hẹn 3 giờ chiều sẽ tiễn nàng ở cây số 90 đầu dốc lớn. Bốn năm sau một đôi vợ chồng trẻ thăm thác Mu Mi. Người chồng kể cho vợ nghe cái chết của KònTrô. Hôm ấy, KònTrô hẹn tiễn một cô gái. Hắn bị lính đồn Châu Mạ phục kích bắn chết ở cây số 90, phủ mặt bằng một chiếc khăn. Nguyên nhân cái chết cuả KònTrô là do cô gái ấy nói cho hai người bạn biết cuộc hẹn của KònTrô. Họ liền báo tin cho đồn Châu Mạ. Nghe chuyện, người vợ hốt hoảng.
Đó là câu chuyện tình lãng mạn của một tướng cướp và cô gái thành thị. LVS ca ngợi KònTrô như một người anh hùng mã thượng, một tướng cướp lương thiện, vì lòng thù ghét của loài người mà phải sống ngoài vòng pháp luật và vì tình mà chết bi thảm. “Chỉ vì một năm gạo thua, lúa kém, chúng tôi mới phải ép lòng đón người giật của và cướp kho lương của ông đồn tại đây..chúng tôi chỉ bạo động trong một năm ấy thôi, rồi thì cải ác tùng thiện, trở về chốn cũ, cầm lại cái cày, quơ lại cái cuốc, sống một cuộc đời lương thiện như những kẻ nông dân “(tr.45). LVS cũng mơ ước một xã hội công bằng tốt đẹp. Trại của KònTrô, là ”Một thế giới riêng phóng khoáng, xa hẳn gió bụi chốn thành thị”(tr.45) “Ở đây không có sự phản bội, không có sự man trá, không có sự ghen tỵ, nó làm cho người ta phải cực lòng lo nghĩ về nhau. Tâm hồn họ đã hoà chung cùng cỏ cây hoang dại “(tr.44).
Kòntrô là kiểu truyệntình lãng mạn phiêu lưu đường rừng. Tư tưởng của tác phẩm khá mờ nhạt, mơ hồ. Bởi vì nhân vật chính KònTrô không phải là kiểu nhân vật tư tưởng, không thể hiện tư tưởng chính trị xã hội, có chăng là cái nhìn nhân ái cuả LVS đối với nhân vật.
Truyện Thần Ngư Động (1942) là kiểu truyền thuyết về danh lam thắng cảnh thác Trị An, nơi có Thần Ngư Động.
Có hai viễn khách, trên đường về quê, đứng nhìn con thác mà lòng buồn man mác. Một người bỗng thấy hai ngọn đèn lóng lánh như hai vì sao nơi ngọn thác. Đêm ấy họ ngủ lại. Lương Điền, một trong hai người, nằm mơ thấy một thiếu nữ đến dẫn đi. Hai người băng trên sóng nước đếnThần Ngư Động. Ở đây Lương Điền gặp được Thuỷ Thần ở biển Đại Thanh. Thuỷ thần cho Điền tất cả kho tàng đã tích luỹ hàng ngàn năm. Điền không về quê mà quyết định ở lại để đi tìm kho báu như được chỉ dẫn trong giấc mơ. Nhân vật “tôi”(tác giả), sau những năm tháng làm khách lãng du mã thượng giang hồ không thành sự nghiệp, đã trở về Trị An, quê ngoại lập nghiệp. Ở đây “tôi” được Lê Tùng, người bạn cùng đi với Lương Điền, cho biết Lương Điền đã chết. Ông cũng cho “tôi” coi lá thư tuyệt mệnh của Lương Điền. Lê Tùng cũng đã đi tìm Điền, may mà thoát chết. Ngày nay Thần Ngư Động chỉ là một hang lạnh. Tác giả viết truyện để nhớ người xưa.
Thần Ngư Động là truyện phiêu lưu đường rừng, có pha chất thần thoại ( như Từ Thức lên tiên ) , để giải thích một hang động cuả thác Trị An. LVS có pha chút ít tư tưởng vào truyện, đó là lòng tham tiền bạc. “Điền đã bị cám dỗ bởi giấc mộng kim ngân nó ăn sâu vào tâm hồn chàng thành ám ảnh”. Điền chết vì giấc mộng ấy.
Xác Mu Mi Trên Núi Đá cũng là truyền thuyết (“người ta kể lại rằng” –tr.82) về sông La Ngà, núi đá Định Quán, về phong tục thờ cá sấu ở Võ Đắc.
Ở chốn sơn lâm vô danh có loại Mọi (chữ của LVS) ở hai bên sông La Ngà, ngày nào cũng chém giết lẫn nhau. Vợ của tù trưởng tả ngạn bị quân hữu ngạn bắt. Người chồng mới nhốt nàng vào hang đá. Rồi người chồng ấy chết. Nàng tự cởi trói ra khỏi hang. Nàng cứu một con sấu lớn, được sấu đưa qua sông và cho viên ngọc sấu. Quân tả ngạn bầu nàng làm nữ chuá. Nữ chúa dùng phép thuật của ngọc sấu mà tàn sát quân hữu ngạn. Từ đó thái bình. Họ đi về phương nam, mở làng mạc mới, rồi lại đi. Giữa sóc Mọi Cao Cang (định Quán) có hai trái núi. Xưa là hai sơn thần vì giận nhau mà thành xa cách. Người anh đã giết Ngạc Ngư Thần (cá sấu thần ). Hồn thần sấu báo mộng Nữ chuá. Nữ chuá quy tập dân Võ Đắc kéo về toan đạp bằng hai ngọn núi đó. Núi biến thành đá, nữ chuá buồn rầu kéo binh về. Ngày nay người Mọi làng Võ Đắc còn thờ cá sấu.
Răng Sa Mát là một cậu bé lặn lội đi tìm con người kỳ quái có tiếng hú thảm thiết trong rừng. Thực ra đó là cha của Sa Mát đã biến thành xà niên. Người đi săn thường ngậm ngải để tránh thú dữ. Cha Răng Sa Mat đi săn, bất ngờ trở về, mẹ Sa Mát không mở cửa, vì lúc ấy bà ta đang ngoại tình với tên Bướm. Thế là ông biến thành xà niên . Lão Bống cho Sa Mát ngậm 100 củ ngải rừng đi tìm cha và hiến mạng sống cho cha. Sa Mát đến chỗ xà niên, bị xà niên hút máu. Xà niên trở lại thành người, về làng tìm giết Bướm, nhưng tha chết cho vợ, vì mụ đang mang thai.
Truyện đề cao tình cha con, phê phán thói gian dâm độc ác. Truyện cũng kể về những phong tục lạ dân tộc , như ngậm ngải đi săn, dùng ngải đổi mạng. Đây là loại truyện phong tục đường rừng. Sự hấp dẫn của loại truyện này là ở những sinh hoạt lạ của người dân tộc xưa.
Voi Đội Đèn là câu chuyện của nhà thiện xạ gác súng vì thua một bà già mù trong việc đuổi đàn voi phá hại mùa màng. Nhà thiện xạ dùng súng để bắn điếc tai con voi đoàn. Nhưng nó chỉ bị thương nhẹ, cả đoàn voi quay ra phá nát ruộng. Khi đoàn voi đến ruộng bà gìa mù. Bà chửi đoàn voi thậm tệ, vô tình cục lửa trong chiếc đèn của bà rớt xuống lưng con voi đoàn bốc cháy. Voi đoàn bỏ chạy vào rừng , cả đoàn chạy theo.
Đây là kiểu truyện thường đàm trong dân gian. Kể để rút kinh nghiệm hoặc rút ra bài học nào đó.
Ngăn Rạch Bắt Sấu là một câu chuyện nghĩa tình cảm động. Nhân vật ông Ba kể: ông Bader là một người Đức, đến Nam bộ, mở đồn điền cao su ở làng Đại An (Biên Hoà). Sau đó lấy một người vợ VN tên Trang. Một lần, cô Trang ra sông tắm bị sấu quắp tha ra giữa sông. Ông Bader cùng mọi người truy bắt, nhưng sấu trốn vào một cái rạch sâu tìm không ra. Ông Bader kêu gọi dân đắp rạch ngăn đường ra sông để bắt sấu. Hàng tháng trời ông Bader và dân làng lùng sục con rạch nhưng không tìm thấy sấu. Một đêm kia có một ông già xin mở khẩu cho coi rạch. Những người coi đập lúc đầu từ chối, sau họ chiều ý ông, dở khẩu lên. Ngay lúc đó sấu bơi ra sông mất tăm.Người ta bảo đó là thần linh cứu sấu. Năm sau, ông Bader lập đàn tế vợ bên sông, con sấu bò lên bãi, bị ông Bader bắn và dân làng đập chết. Trong bụng nó còn nguyên dây chuyền của vợ ông. Ông Bader băm con sấu tan tành. Đến bây giờ có một ông già ngoài 90 ngày ngày ra đứng bờ sông.” Tuổi già lẩm cẩm, ông hầu quên hết mọi sự ở đời…”
Mũi Tổ là gì ? Vùng Hố Nai nhiều thú hoang dã. Tối đến người ta sợ “ông thầy “(cọp) về bắt gà bắt chó. Cứ đêm đến là dân chúng khiếp đảm. Rồi một hôm có ông cả Tiến về sống. Thú hoang xa dần, người đông thêm. Đó là một người bí mật, một con người chiến bại trong một cuộc khởi nghiã, sống lẩn lút ngoài vòng pháp luật (tr.125).Ông coi tổ quốc VN là gia đình, thân quyến là đồng bào đau khổ (tr.130). Năm 24 tuổi, tôi (tác gỉa) quen thân với Cả Tiễn, được cả Tiễn dạy bắn ná. Cả Tiễn noí rằng không được phạm vào mũi tổ (tức là bắn trúng mắt thú) . Vì như thế, sẽ bị tai nạn mù mắt. Tháng 8/1945 tôi tham gia phong trào chống xâm lăng và bị bắt. Quân Anh -Ấn đóng chốt. Cả Tiễn được yêu cầu bắn hạ tên lính Ấn. Tiễn nói sẽ phạm vào mũi tổ. Dù vậy, đây là mũi tên cuối cùng Tiễn dành cho tổ quốc. Tên lính Ấn bị Tiễn bắn trúng mắt. Sau đó Tiễn bị bắt bị đánh mù mắt.Tôi ớn lạnh vì mũi tổ. Một năm sau tôi được trả tự do, một buổi chiều mưa, qua sông trên một con đò, gặp một người mù nghe tiếng quen.Tôi mong người ấy đừng là Cả Tiễn. Lòng tôi đau xót
Mũi Tổ là truyện lạ của nghề săn bắn, có lồng tư tưởng yêu nước. Người chiến sĩ, mặc dù chiến bại vẫn sẵn sàng hy sinh vì nước. LVS khai thác yếu tố duy tâm dân gian trong sự linh ứng về Mũi Tổ .
Lược qua những truyện kể trên, người đọc có thể nhận thấy KònTrô là tập truyện đường rừng vì hầu hết bối cảnh truyện là rừng núi, sự việc, con người diễn ra trong rừng núi. Nhân vật Kòntrô là tướng cướp chọn núi rừng để ẩn mình, Răng Sa Mát đi tìm cha trong rừng, người đã bị biến thành xà niên..
Đặc điểm chính của tập KònTrô là kiểu truyện xứ lạ đường rừng . LVS kể lại những truyền thuyết, những chuyện lạ (Thần Ngư động, người biến thành xà niên, bắt sấu, mũi tổ, bà già mù đuổi voi,..) ở vùng Đồng Nai, Hố Nai, Trị An, Định Quán, La Ngà..Tác giả dẫn chúng ta đi ngược thời gian về mãi tận thời buổi “loài người còn sống chung với muông thú và cùng ngơ ngác như nhau”(tr.71), đến những ngày Cách mạng tháng tám Ất Dậu 1945. Vì thế truyện vưà có không khí dã sử (truyện Xác Mu Mi Trên Đá ), vưà có thời sự lịch sử (truyện Mũi Tổ). KònTrô phản ánh cuộc đấu tranh quyết liệt giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với con người, để giữ lấy cái thiện, giữ lấy nhân tâm, giữ lấy tình nghiã , giữ lấy cuộc sống bình yên, giữ lấy tổ quốc.
Thấp thoáng trong những câu chuyện đường rừng, là tư tưởng của LVS. Đó là tình cảm yêu nước của kẻ chiến bại (Mũi Tổ), tình gia đình của người đàn ông mất vợ, con mất cha (Ngăn rạch bắt sấu, Răng Sa Mat), tình yêu lứa đôi không tròn (Kòntrô). LVS phê phán sự gian ác bất nghĩa của người vợ, sự ác tâm của người đời khiến tướng cướp lương thiện Kòntrô phải xa lánh cõi người, phê phán những cuộc chém giết dã man thời mông muội (Xác Mu Mi Trên Đá), thói tham kim ngân (Thần Ngư Động ). Ông cũng ước vọng về một xã hội lương thiện, một đất nước đậc lập tự do.
Tập Kòntrô là sự pha tạp nhiều kiểu bút pháp , từ lãng mạn, đến thần thoại, truyền thuyết, truyện đời thường dân dã, và thời sự hiện đại. Không khí truyện hư hư thực thực. LVS xử dụng nhiều yếu tố duy tâm dân gian để câu truyện thêm lạ lùng hấp dẫn. KònTrô giúp người đọc hiểu được ít nhiều thiên nhiên, đất nước, con người một vùng đất Đồng Nai từ xa xưa đến thời Cách mạng tháng tám. Bút lực của LVS thật mạnh mẽ, cách kể trong sáng và biến hoá. Cốt truyện phát triển khá phức tạp và hấp dẫn. LVS thường sử dụng kỹ thuật kể chuyện trong truyện, tác già chỉ như một khách thể đứng xa quan sát và ghi lại ; Ông cũng tạo ra những nhân vật phiếm chỉ, đọng lại nỗi bâng khuâng trong lòng người đọc. Kết thúc Ngăn Rạch Bắt Sấu, LVS viết :” Đến bây giờ có một ông già ngoài 90 cứ ngày ngày ra đứng bờ sông, nhìn dòng nước chảy…Ông sống để nhìn trò đời thay đổi, để khóc một tâm sự gì đau đớn tận ngày xưa. Nhưng hình như nước mắt long ông đã khô rồi. Bởi tuổi cao, lòng nguội.Tuổi già lẩm cẩm, ông hầu quên hết mọi sự ở đời…”. Nhân vật “tôi” (tác giả) có xuất hiện , song chưa có vai trò gì quan trong tác phẩm.
KònTrô là một tập truyện đường rừng có nội dung khá đặc sắc. Tuy vậy, tư tưởng của KònTrô còn mờ nhạt. KònTrô không cắt được những vết sâu vào thực tại , tác phẩm khó có được sức lắng đọng lâu bền với thời gian.
Bùi Công Thuấn 09/09
Bùi Công Thuấn
____________________________________
Đọc Lý Văn Sâm
KÒN TRÔ
(Nxb Tân Việt 1949, Nxb Tổng Hợp Đồng Nai 2008)
Bùi Công Thuấn
KònTrô là tập truyện ngắn gồm 7 truyện. Tập truyện chưá đựng được nhiều đặc sắc ngòi bút Lý Văn Sâm (LVS) cả về nội dung, tư tưởng và nghệ thuật. Ông cũng bộc lộ đôi nét về mình trong lời tưạ Thâm U và Cao Cả, và đặc biệt, ông ghi lại được đậm nét hình ảnh đất nước, con người Nồng Nai một thời quá vãng.
Truyện KònTrô (1941?) kể rằng : Phụng bị lạc trong một cuộc đi săn trong rừng. Trời tối, nàng tìm đến thác Mu Mi. Khi tỉnh dậy, nàng biết mình bị rơi xuống vực và được KònTrô cứu. Nghe tiếng KònTrô là một tướng cướp, nàng sợ hãi chống trả. Nhưng khi nghe KònTrô nói về hoàn cảnh cuả mình, Phụng an tâm. KònTrô đưa nàng đi thăm trại. Trái tim anh đã thuộc về nàng. Nàng trao cho KònTro một chiếc khăn tay làm kỷ niệm khi nàng trở về tỉnh. KònTro hẹn 3 giờ chiều sẽ tiễn nàng ở cây số 90 đầu dốc lớn. Bốn năm sau một đôi vợ chồng trẻ thăm thác Mu Mi. Người chồng kể cho vợ nghe cái chết của KònTrô. Hôm ấy, KònTrô hẹn tiễn một cô gái. Hắn bị lính đồn Châu Mạ phục kích bắn chết ở cây số 90, phủ mặt bằng một chiếc khăn. Nguyên nhân cái chết cuả KònTrô là do cô gái ấy nói cho hai người bạn biết cuộc hẹn của KònTrô. Họ liền báo tin cho đồn Châu Mạ. Nghe chuyện, người vợ hốt hoảng.
Đó là câu chuyện tình lãng mạn của một tướng cướp và cô gái thành thị. LVS ca ngợi KònTrô như một người anh hùng mã thượng, một tướng cướp lương thiện, vì lòng thù ghét của loài người mà phải sống ngoài vòng pháp luật và vì tình mà chết bi thảm. “Chỉ vì một năm gạo thua, lúa kém, chúng tôi mới phải ép lòng đón người giật của và cướp kho lương của ông đồn tại đây..chúng tôi chỉ bạo động trong một năm ấy thôi, rồi thì cải ác tùng thiện, trở về chốn cũ, cầm lại cái cày, quơ lại cái cuốc, sống một cuộc đời lương thiện như những kẻ nông dân “(tr.45). LVS cũng mơ ước một xã hội công bằng tốt đẹp. Trại của KònTrô, là ”Một thế giới riêng phóng khoáng, xa hẳn gió bụi chốn thành thị”(tr.45) “Ở đây không có sự phản bội, không có sự man trá, không có sự ghen tỵ, nó làm cho người ta phải cực lòng lo nghĩ về nhau. Tâm hồn họ đã hoà chung cùng cỏ cây hoang dại “(tr.44).
Kòntrô là kiểu truyệntình lãng mạn phiêu lưu đường rừng. Tư tưởng của tác phẩm khá mờ nhạt, mơ hồ. Bởi vì nhân vật chính KònTrô không phải là kiểu nhân vật tư tưởng, không thể hiện tư tưởng chính trị xã hội, có chăng là cái nhìn nhân ái cuả LVS đối với nhân vật.
Truyện Thần Ngư Động (1942) là kiểu truyền thuyết về danh lam thắng cảnh thác Trị An, nơi có Thần Ngư Động.
Có hai viễn khách, trên đường về quê, đứng nhìn con thác mà lòng buồn man mác. Một người bỗng thấy hai ngọn đèn lóng lánh như hai vì sao nơi ngọn thác. Đêm ấy họ ngủ lại. Lương Điền, một trong hai người, nằm mơ thấy một thiếu nữ đến dẫn đi. Hai người băng trên sóng nước đếnThần Ngư Động. Ở đây Lương Điền gặp được Thuỷ Thần ở biển Đại Thanh. Thuỷ thần cho Điền tất cả kho tàng đã tích luỹ hàng ngàn năm. Điền không về quê mà quyết định ở lại để đi tìm kho báu như được chỉ dẫn trong giấc mơ. Nhân vật “tôi”(tác giả), sau những năm tháng làm khách lãng du mã thượng giang hồ không thành sự nghiệp, đã trở về Trị An, quê ngoại lập nghiệp. Ở đây “tôi” được Lê Tùng, người bạn cùng đi với Lương Điền, cho biết Lương Điền đã chết. Ông cũng cho “tôi” coi lá thư tuyệt mệnh của Lương Điền. Lê Tùng cũng đã đi tìm Điền, may mà thoát chết. Ngày nay Thần Ngư Động chỉ là một hang lạnh. Tác giả viết truyện để nhớ người xưa.
Thần Ngư Động là truyện phiêu lưu đường rừng, có pha chất thần thoại ( như Từ Thức lên tiên ) , để giải thích một hang động cuả thác Trị An. LVS có pha chút ít tư tưởng vào truyện, đó là lòng tham tiền bạc. “Điền đã bị cám dỗ bởi giấc mộng kim ngân nó ăn sâu vào tâm hồn chàng thành ám ảnh”. Điền chết vì giấc mộng ấy.
Xác Mu Mi Trên Núi Đá cũng là truyền thuyết (“người ta kể lại rằng” –tr.82) về sông La Ngà, núi đá Định Quán, về phong tục thờ cá sấu ở Võ Đắc.
Ở chốn sơn lâm vô danh có loại Mọi (chữ của LVS) ở hai bên sông La Ngà, ngày nào cũng chém giết lẫn nhau. Vợ của tù trưởng tả ngạn bị quân hữu ngạn bắt. Người chồng mới nhốt nàng vào hang đá. Rồi người chồng ấy chết. Nàng tự cởi trói ra khỏi hang. Nàng cứu một con sấu lớn, được sấu đưa qua sông và cho viên ngọc sấu. Quân tả ngạn bầu nàng làm nữ chuá. Nữ chúa dùng phép thuật của ngọc sấu mà tàn sát quân hữu ngạn. Từ đó thái bình. Họ đi về phương nam, mở làng mạc mới, rồi lại đi. Giữa sóc Mọi Cao Cang (định Quán) có hai trái núi. Xưa là hai sơn thần vì giận nhau mà thành xa cách. Người anh đã giết Ngạc Ngư Thần (cá sấu thần ). Hồn thần sấu báo mộng Nữ chuá. Nữ chuá quy tập dân Võ Đắc kéo về toan đạp bằng hai ngọn núi đó. Núi biến thành đá, nữ chuá buồn rầu kéo binh về. Ngày nay người Mọi làng Võ Đắc còn thờ cá sấu.
Răng Sa Mát là một cậu bé lặn lội đi tìm con người kỳ quái có tiếng hú thảm thiết trong rừng. Thực ra đó là cha của Sa Mát đã biến thành xà niên. Người đi săn thường ngậm ngải để tránh thú dữ. Cha Răng Sa Mat đi săn, bất ngờ trở về, mẹ Sa Mát không mở cửa, vì lúc ấy bà ta đang ngoại tình với tên Bướm. Thế là ông biến thành xà niên . Lão Bống cho Sa Mát ngậm 100 củ ngải rừng đi tìm cha và hiến mạng sống cho cha. Sa Mát đến chỗ xà niên, bị xà niên hút máu. Xà niên trở lại thành người, về làng tìm giết Bướm, nhưng tha chết cho vợ, vì mụ đang mang thai.
Truyện đề cao tình cha con, phê phán thói gian dâm độc ác. Truyện cũng kể về những phong tục lạ dân tộc , như ngậm ngải đi săn, dùng ngải đổi mạng. Đây là loại truyện phong tục đường rừng. Sự hấp dẫn của loại truyện này là ở những sinh hoạt lạ của người dân tộc xưa.
Voi Đội Đèn là câu chuyện của nhà thiện xạ gác súng vì thua một bà già mù trong việc đuổi đàn voi phá hại mùa màng. Nhà thiện xạ dùng súng để bắn điếc tai con voi đoàn. Nhưng nó chỉ bị thương nhẹ, cả đoàn voi quay ra phá nát ruộng. Khi đoàn voi đến ruộng bà gìa mù. Bà chửi đoàn voi thậm tệ, vô tình cục lửa trong chiếc đèn của bà rớt xuống lưng con voi đoàn bốc cháy. Voi đoàn bỏ chạy vào rừng , cả đoàn chạy theo.
Đây là kiểu truyện thường đàm trong dân gian. Kể để rút kinh nghiệm hoặc rút ra bài học nào đó.
Ngăn Rạch Bắt Sấu là một câu chuyện nghĩa tình cảm động. Nhân vật ông Ba kể: ông Bader là một người Đức, đến Nam bộ, mở đồn điền cao su ở làng Đại An (Biên Hoà). Sau đó lấy một người vợ VN tên Trang. Một lần, cô Trang ra sông tắm bị sấu quắp tha ra giữa sông. Ông Bader cùng mọi người truy bắt, nhưng sấu trốn vào một cái rạch sâu tìm không ra. Ông Bader kêu gọi dân đắp rạch ngăn đường ra sông để bắt sấu. Hàng tháng trời ông Bader và dân làng lùng sục con rạch nhưng không tìm thấy sấu. Một đêm kia có một ông già xin mở khẩu cho coi rạch. Những người coi đập lúc đầu từ chối, sau họ chiều ý ông, dở khẩu lên. Ngay lúc đó sấu bơi ra sông mất tăm.Người ta bảo đó là thần linh cứu sấu. Năm sau, ông Bader lập đàn tế vợ bên sông, con sấu bò lên bãi, bị ông Bader bắn và dân làng đập chết. Trong bụng nó còn nguyên dây chuyền của vợ ông. Ông Bader băm con sấu tan tành. Đến bây giờ có một ông già ngoài 90 ngày ngày ra đứng bờ sông.” Tuổi già lẩm cẩm, ông hầu quên hết mọi sự ở đời…”
Mũi Tổ là gì ? Vùng Hố Nai nhiều thú hoang dã. Tối đến người ta sợ “ông thầy “(cọp) về bắt gà bắt chó. Cứ đêm đến là dân chúng khiếp đảm. Rồi một hôm có ông cả Tiến về sống. Thú hoang xa dần, người đông thêm. Đó là một người bí mật, một con người chiến bại trong một cuộc khởi nghiã, sống lẩn lút ngoài vòng pháp luật (tr.125).Ông coi tổ quốc VN là gia đình, thân quyến là đồng bào đau khổ (tr.130). Năm 24 tuổi, tôi (tác gỉa) quen thân với Cả Tiễn, được cả Tiễn dạy bắn ná. Cả Tiễn noí rằng không được phạm vào mũi tổ (tức là bắn trúng mắt thú) . Vì như thế, sẽ bị tai nạn mù mắt. Tháng 8/1945 tôi tham gia phong trào chống xâm lăng và bị bắt. Quân Anh -Ấn đóng chốt. Cả Tiễn được yêu cầu bắn hạ tên lính Ấn. Tiễn nói sẽ phạm vào mũi tổ. Dù vậy, đây là mũi tên cuối cùng Tiễn dành cho tổ quốc. Tên lính Ấn bị Tiễn bắn trúng mắt. Sau đó Tiễn bị bắt bị đánh mù mắt.Tôi ớn lạnh vì mũi tổ. Một năm sau tôi được trả tự do, một buổi chiều mưa, qua sông trên một con đò, gặp một người mù nghe tiếng quen.Tôi mong người ấy đừng là Cả Tiễn. Lòng tôi đau xót
Mũi Tổ là truyện lạ của nghề săn bắn, có lồng tư tưởng yêu nước. Người chiến sĩ, mặc dù chiến bại vẫn sẵn sàng hy sinh vì nước. LVS khai thác yếu tố duy tâm dân gian trong sự linh ứng về Mũi Tổ .
Lược qua những truyện kể trên, người đọc có thể nhận thấy KònTrô là tập truyện đường rừng vì hầu hết bối cảnh truyện là rừng núi, sự việc, con người diễn ra trong rừng núi. Nhân vật Kòntrô là tướng cướp chọn núi rừng để ẩn mình, Răng Sa Mát đi tìm cha trong rừng, người đã bị biến thành xà niên..
Đặc điểm chính của tập KònTrô là kiểu truyện xứ lạ đường rừng . LVS kể lại những truyền thuyết, những chuyện lạ (Thần Ngư động, người biến thành xà niên, bắt sấu, mũi tổ, bà già mù đuổi voi,..) ở vùng Đồng Nai, Hố Nai, Trị An, Định Quán, La Ngà..Tác giả dẫn chúng ta đi ngược thời gian về mãi tận thời buổi “loài người còn sống chung với muông thú và cùng ngơ ngác như nhau”(tr.71), đến những ngày Cách mạng tháng tám Ất Dậu 1945. Vì thế truyện vưà có không khí dã sử (truyện Xác Mu Mi Trên Đá ), vưà có thời sự lịch sử (truyện Mũi Tổ). KònTrô phản ánh cuộc đấu tranh quyết liệt giữa con người với thiên nhiên, giữa con người với con người, để giữ lấy cái thiện, giữ lấy nhân tâm, giữ lấy tình nghiã , giữ lấy cuộc sống bình yên, giữ lấy tổ quốc.
Thấp thoáng trong những câu chuyện đường rừng, là tư tưởng của LVS. Đó là tình cảm yêu nước của kẻ chiến bại (Mũi Tổ), tình gia đình của người đàn ông mất vợ, con mất cha (Ngăn rạch bắt sấu, Răng Sa Mat), tình yêu lứa đôi không tròn (Kòntrô). LVS phê phán sự gian ác bất nghĩa của người vợ, sự ác tâm của người đời khiến tướng cướp lương thiện Kòntrô phải xa lánh cõi người, phê phán những cuộc chém giết dã man thời mông muội (Xác Mu Mi Trên Đá), thói tham kim ngân (Thần Ngư Động ). Ông cũng ước vọng về một xã hội lương thiện, một đất nước đậc lập tự do.
Tập Kòntrô là sự pha tạp nhiều kiểu bút pháp , từ lãng mạn, đến thần thoại, truyền thuyết, truyện đời thường dân dã, và thời sự hiện đại. Không khí truyện hư hư thực thực. LVS xử dụng nhiều yếu tố duy tâm dân gian để câu truyện thêm lạ lùng hấp dẫn. KònTrô giúp người đọc hiểu được ít nhiều thiên nhiên, đất nước, con người một vùng đất Đồng Nai từ xa xưa đến thời Cách mạng tháng tám. Bút lực của LVS thật mạnh mẽ, cách kể trong sáng và biến hoá. Cốt truyện phát triển khá phức tạp và hấp dẫn. LVS thường sử dụng kỹ thuật kể chuyện trong truyện, tác già chỉ như một khách thể đứng xa quan sát và ghi lại ; Ông cũng tạo ra những nhân vật phiếm chỉ, đọng lại nỗi bâng khuâng trong lòng người đọc. Kết thúc Ngăn Rạch Bắt Sấu, LVS viết :” Đến bây giờ có một ông già ngoài 90 cứ ngày ngày ra đứng bờ sông, nhìn dòng nước chảy…Ông sống để nhìn trò đời thay đổi, để khóc một tâm sự gì đau đớn tận ngày xưa. Nhưng hình như nước mắt long ông đã khô rồi. Bởi tuổi cao, lòng nguội.Tuổi già lẩm cẩm, ông hầu quên hết mọi sự ở đời…”. Nhân vật “tôi” (tác giả) có xuất hiện , song chưa có vai trò gì quan trong tác phẩm.
KònTrô là một tập truyện đường rừng có nội dung khá đặc sắc. Tuy vậy, tư tưởng của KònTrô còn mờ nhạt. KònTrô không cắt được những vết sâu vào thực tại , tác phẩm khó có được sức lắng đọng lâu bền với thời gian.
Bùi Công Thuấn 09/09
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)